مفسرين در تفسير اين آيه چنين گويند : اوانى كه حضرت رسول در مكه بود مسلمانان كه همواره تحت شكنجه كفار بودند به نزد حضرت مىآمدند يكى سرش شكسته و ديگرى كتك خورده بودو و از آن وضع اسفبار پيوسته شكوه مىنمودند و حضرت آنها را امر به صبر و استقامت مىكرد و مىفرمود : هنوز فرمان جهاد به من نرسيده ، پس از اينكه به مدينه هجرت نمودند و هفت ماه گذشت اين آيه فرود آمد و جبرئيل شمشيرى حمايل گردن پيغمبر(ص) نمود و او را اجازت جهاد بداد .

و اما آيات و روايات مربوط به جهاد بسيار آمده كه به شمارى از آنها اشاره مىشود :

(و قاتلوا فى سبيل الله الذين يقاتلونكم ولا تعتدوا ان الله لا يحب المعتدين * و اقتلوهم حيث ثقفتموهم و اخرجوهم من حيث اخرجوكم و الفتنة اشدّ من القتل ولا تقاتلوهم عند المسجدالحرام حتى يقاتلوكم فيه فان قاتلوكم فاقتلوهم كذلك جزاء الكافرين)(بقره:190 ـ 191) و (وما لكم لا تقاتلون فى سبيل الله و المستضعفين من الرجال و النساء و الولدان الذين يقولون ربنا اخرجنا من هذه القرية الظالم اهلها و اجعل لنا من لدنك وليا و اجعل لنا من لدنك نصيرا) . (نساء:75)

نبى اكرم (ص) فرمود : «امرت ان اقاتل الناس حتى يقولوا لا اله الاّ الله» .

امام صادق (ع) فرمود : جهاد در صورتى واجب است كه به فرمان امامى عادل باشد .

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : مجاهد در راه حق يا بايد خود پيشوا و راهنماى واقعى از سوى خدا بود يا كسى باشد كه از هدايت و راهنمائى چنان امامى پيروى كند (بحار:100/23) . و فرمود : مسلمان نمىتواند به همراه كسى كه به احكام او اطمينان ندارد كه طبق دستور خدا مىباشد ، وكسى كه غنايم جنگ حسب دستور خدا به مصرف نمىرساند به جهاد رود كه اگر در اين حال جان خود را از دست بدهد به دشمن ما يارى كرده است ... (بحار:10/89)

مرحوم كلينى به سندى در كافى از بشير نقل مىكند كه گفت : به امام صادق (ع) عرض كردم : در عالم خواب به شما گفتم : جنگ كردن جز به همراه امام مفترضالطاعه حرام است چون خوردن گوشت مردار و خون و گوشت خوك ، و شما به من فرمودى آرى چنين است ؟ فرمود : آرى مطلب همين است كه من در خواب به تو گفتم . (بحار:61/239)

پيغمبر (ص) فرمود : شرافتمندانهترين مرگ ، شهادت است .

و فرمود : بهشت را درى است كه آن را بابالمجاهدين گويند كه چون مجاهدان به سوى آن روند آن را به روى خويش گشوده بينند و همچنان با اسلحه خود بدان وارد شوند و جمع حاضران در موقف قيامت و فرشتگان آنها را خوشامد گويند ، و هر آنكس جهاد را ترك كند خداوند لباس خوارى و مذلت به وى بپوشاند و در زندگى تهيدستش كند و دينش را باطل سازد .

نيز از آن حضرت روايت شده كه فرمود : فضيلت و نيكى را مراتبى است تا چون به كشته شدن در راه خدا مىرسد دگر نيكى و فضيلتى برتر از آن نباشد و آن آخرين مرتبه است ... (بحار:100/8)

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : ايمان را چهار ركن است : صبر و يقين و عدل و جهاد .

و فرمود : بهشت در سايه شمشير است .

و فرمود : جهاد ستون دين و روش نيكبختان است . (غرر)

ابوعمرو زبيرى گويد : از امام صادق (ع) شرط وجوب جهاد پرسيدم ، حضرت ضمن بياناتى فرمود : كسى كه در شرائطى چون شرائط اصحاب پيغمبر (ص) (زمانى كه وارد جهاد شدند) بوده و در مظلوميت باشد مجاز و موظف است كه جهاد كند زيرا قانون براى گذشتگان و آيندگان يكسان است ، چنانكه پيشينيان در اداء واجبات مسئول بودند پسينيان نيز مسئول خواهند بود ، اينان مؤاخذند چنانكه آنان مؤاخذ بودند . (بحار:2/280)

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : جهاد بر همه مسلمانان واجب است كه خداوند فرمود : (كتب عليكم القتال) و چون گروهى از مسلمانان به وظيفه جهاد پرداختند ديگران مىتوانند به زندگى خويش ادامه دهند و چيزى بر آنها نيست مگر اينكه گروه رزمنده به يارى نيازمند گردند كه در اين صورت بايستى گروه بازمانده به يارى آنها بشتابند و همه آماده باشند تا اينكه به طور كامل نياز جبهه برطرف گردد و اگر احياناً به وجود همه مردم نياز شد بايستى همه يكبارگى به جنگ روند . (بحار:100/48)

پيغمبر اكرم (ص) فرمود : نخستين كسى كه در راه خدا جهاد نمود ابراهيم خليل بود هنگامى كه روميان لوط (ع) را به اسارت بردند ابراهيم به جنگ آنها رفت و لوط را از دست آنها رها ساخت (بحار:100/16)

جابر گويد : مردى به نزد پيغمبر (ص) آمد و گفت : من مردى جوان و نيرومند و با نشاطم و دوست دارم جهاد كنم ولى مادرى دارم كه رضا نمىدهد به جهاد روم ؟! فرمود : برگرد و به نزد مادرت بمان كه سوگند به آنكه مرا به حق به نبوت فرستاد كه يك شب مادرت با تو مأنوس باشد تو را به از آن است كه يك سال در راه خدا جهاد كنى . (بحار:74/59)

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : جهاد زن ، نيكو شوهردارى او است . (بحار:10/89)

از سخنان آن حضرت است كه ضمن خطبهاى فرمود : بسا يكى را مىبينى كه خود را جهادگر مىخواند و مىگويد من جهاد كردهام در صورتى كه وى به حقيقت جهاد نكرده باشد زيرا جهاد راستين آن است كه آدمى از محرمات اجتناب ورزد آنگاه به جنگ با دشمن خدا قيام كند ، و بسا اشخاص كه به هدف كسب شهرت يا به دست آوردن مزدى نبرد كنند ، و گروهى به خوى جنگجوئى و شجاعتى كه در نهادشان است بجنگند كه اين گروه تنها هدفشان از جنگ اطفاء آن غريزه است و براى آنها تفاوتى نباشد كه با چه كسى و زير كدام پرچم مىجنگند ، و از سوئى همين اشخاص در موردى كه بايستى شجاعت بكار برند آنچنان ترسو و بىعرضهاند كه در حال خطر پدر و مادرشان را به دست دشمن سپارند . پس بايد ديد كه جهادگر به چه حسابى مىجنگد و از چه چيزى دفاع مىكند كه معيار همين است بدان سان كه سگ از حريم خانه صاحبش دفاع مىكند. (بحار:100/42)

از حضرت رسول (ص) روايت است كه فرمود : هر كسى كه غيبت يك رزمنده در راه خدا بكند يا در غياب او در باره خانوادهاش رفتار بدى كند در قيامت پرچم غدر به نامش برافرازند و همه اعمال نيكش را نابود سازند و سپس او را سرنگون به دوزخ افكنند . (بحار:100/50)

جهاد با نفس:

بزرگترين وظيفه هر كسى كه بخواهد در اين جهان به حيات انسانى زندگى كند و شرافت انسانيش محفوظ ماند و در پيشگاه پروردگارش آبرومند و روسفيد باشد و بالاخره به نعيم ابدى و نيكبختى جاويد دست يابد بايستى مجدانه در برابر خود بايستد و هواهاى نفسانى خويش را مهار سازد و در اين ميدان نبرد بكوشد و پافشارى كند تا گاهى كه مالك نفس خويش گشته آن را بر مدار رضاى خدا آرد و با نظام كلى جهان خلقت منسجمش سازد.

نفس با غرائزى كه در اختيار دارد مادهاى خام است كه تا در كانون تربيت پخته نشده و در هاون صبر و استقامت سركوب نگردد نه تنها خاصيت و ارزشى ندارد بلكه موجودى بس زيانبخش و تبهكار خواهد بود كه بسا يك نفس ، نفوسى را به تباهى كشد و اخگرى گردد و جامعهاى را بسوزاند .

پيغمبر (ص) فرمود : «اعدى عدوك نفسك التى بين جنبيك» .

از امام صادق (ع) روايت شده كه پيغمبر اكرم (ص) سپاهى را به جائى اعزام فرمود و چون بازگشتند فرمود : خوش آمدند گروهى كه جهاد كوچك را انجام دادند و جهاد بزرگتر همچنان به گردن آنها باقى است . عرض شد جهاد بزرگتر كدام است يا رسول الله ؟ فرمود : جهاد با نفس . (وسائل:6/122)

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : در راه اطاعت پروردگار آنچنان با نفست بجنگ كه دشمن مىجنگد و آنچنان در صدد پيروزى بر آن باش كه دشمن به پيروزى بر دشمنش مصمم مىشود زيرا نيرومندترين مردم كسى است كه بر خويشتن نيرومند بود (غرر)

جِهار:

جَهاز:

جِهاز:

جُهّال:

اميرالمؤمنين(ع) : «ليس من الشكر لواضع المعروف عند غير اهله الاّ محمدة اللئام و ثناء الجهّال» . (وسائل:16/302)

رسول الله (ص) : «احكم الناس من فرّ من جهّال الناس» . (بحار:74/190)

جَهالت:

جَهالت:

(انما التوبة على الله للذين يعملون السوء بجهالة ثم يتوبون من قريب فاولئك يتوب الله عليهم و كان الله عليما حكيما) ; خدا توبه آنها را مىپذيرد كه عمل ناشايست را نابخردانه (نه از روى عناد و انكار اصول) مرتكب گردند سپس بزودى بخود آيند و توبه كنند ... (نساء : 17)

(و ان لا تصرف عنى كيدهن اصب اليهن و اكن من الجاهلين) . (يوسف:33)

به عيسى بن مريم (ع) گفته شد : چه كسى تو را ادب كرد ؟ فرمود : كسى مرا ادب ننمود ولى زشتى جهالت را دريافتم پس از آن دورى جستم . (بحار:14/326)

جَهان:

جَهانگردى:

در حديث از پيغمبر اكرم (ص) رسيده كه فرمود : سياحت امت من روزه است . مرحوم مجلسى در توضيح اين حديث گويد: تشبيه سياحت به روزه از اين جهت است كه چنانكه سير و سياحت مستلزم رنج و خستگى مىباشد روزه نيز اين چنين است. و يا بدين جهت كه آدمى در سفر به آيات ملك و ملكوت آگاهى مىيابد ، روزهدار نيز بر اثر خالى بودن معده و آزاد شدن روح درك و فكرش آزاد گشته به دانستنيها پى مىبرد .

جَهبذ

جَهد:

جُهد:

جَهد البلاء:

از رسول خدا (ص) روايت شده كه جهدا البلاء آنست كه كسى را به صحنه اعدام حاضر كنند و پس از تعذيب گردنش را بزنند، و اسير ، تا گاهى كه در بند اسارت است ، و مردى كه مرد اجنبى را با همسر خود همبستر ببيند . (بحار:77/151)

بعضى از لغويين گفتهاند : جهد البلاء آن بلا و گرفتارى است كه شخص مبتلى در مورد آن مرگ خود را از خدا بخواهد. و گفته شده كه جهد البلاء ، عيالمندى توأم با فقر است . (بحار: 86/109)

جَهر:

(و لا تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض) (حجرات:2)

و اما زن : اگر نامحرمى صداى او را نشنود جايز است او را جهر در نمازهائى كه جهر آن بر مرد واجب است ، و اگر نامحرمى صدايش را بشنود حرام است .

جَهل:

جهل بر دو قسم است : جهل بسيط و جهل مركب . جهل بسيط آن است كه كسى چيزى را نداند و بداند كه نمىداند ، و جهل مركب آنكه نداند و بر اين باور باشد كه مىداند كه چنين جهلى مركب از دو جهل است : جهل به مطلب و جهل به جهل .

جُهَلاء:

جَهلاء:

جَهَلة:

جَهم:

جهمية:

جَهَنَّم:

دوزخ وعدهگاه همه آنها (ابليس و پيروانش) مىباشد . آن را هفت در است كه هر گروه از آنها را دربى خاص باشد از اميرالمؤمنين (ع) روايت شده كه فرمود : دوزخ را هفت در باشد . و آن طبقاتى است هر طبقه بر زير طبقه ديگر ; و حضرت يك دست خويش بر دست ديگر خود نهاد و فرمود : اين چنين ; و فرمود : خداوند طبقات بهشت را در كنار هم قرار داد ولى طبقات دوزخ را برخى بر زبر برخى كه زيرين همه جهنم و بالاى آن لظى و فوق آن حطمه و فوق آن سقر و فوق آن جحيم و فوق آن سعير و فوق سعير هاويه است . (مجمع البيان)

از امام صادق (ع) نقل است كه فرمود : اين آتش شما يك هفتادم آتش جهنم است و اگر چنين نمىبود امكان بهرهبردارى از آن نبود و چون روز قيامت فرا رسد حرارت همين آتش نيز بر آن افزوده شود كه در آن هنگام جهنم چنان صيحه بكشد كه هر ملك مقرب و هر پيامبر مرسل از هول آن صيحه به زانو درآيد . (بحار:8/286)

در حديث آمده كه چون آيه (عليها تسعة عشر)(نوزده تن از ملائكه نگهبان دوزخند) نازل شد ابوجهل به جماعت قريش گفت : مادرتان به عزاتان نشيند شما با آن شجاعت و كثرت جمعيت نمىتوانيد هر ده نفرتان يكى از اين نوزده تن را از پا درآوريد ؟! ابوالاسود جمحى برخاست و گفت : من به تنهائى هفده نفرشان را دفع مىكنم : ده تن از آنها را به پشتم و هفت تن را به شكمم از پا در مىآورم ، همه شما دو نفر باقى مانده را باشيد ... (بحار:18/168)

جُهود:

جَهوَرة

جَهوَرى:

جَهول:

جِهَة:

جَهير:

جَهيز:

جَهيزية:

جهيزيه فاطمه زهرا

جِياد:

جيب:

جَيحون:

جِيد:

جَيِّد:

جِيران:

اميرالمؤمنين (ع) : «الفقر خير للمؤمن من حسد الجيران و جور السلطان و تملق الاخوان» . (بحار: 72/54)

جِيرة:

جَيش:

جيش اسامة : لشكرى كه پيغمبر اسلام(ص) در مرض موت ، به سركردگى اسامة بن زيد جهت غزو روميان مهيا ساخت و آن حضرت اصرار داشت آن جيش در حال حيات خود حركت كند ولى اركان آن جيش به انگيزههائى كه از نظر تاريخ شناسان مخفى نيست تمرد جسته تخلف ورزيدند ...

جِيَف:

جِيفَة:

«ما لابن آدم والفخر ؟! : اوله نطفة و آخره جيفة ، و لا يرزق نفسه و لا يدفع حتفه» . (نهج : حكمت 454)

جِيل: