جَوامِع:

جَوان:

امام صادق (ع) به يكى از يارانش به نام احول فرمود : به بصره رفته بودى ؟ عرض كرد : آرى . فرمود : استقبال مردم را از امر ولايت و دين چگونه ديدى ؟ عرض كرد : به خدا اندك است . مىآيند ولى كم . فرمود : بر تو باد به جوانان زيرا آنان به هر كار خير از ديگران پيشتازترند . (بحار:23/236)

پيغمبر (ص) فرمود : كسى كه در جوانى دانش فرا گيرد بسان نقشى بود كه در سنگ باشد و آنكه در پيرى بياموزد نقشى بود كه بر آب كشيده شود . (بحار:1/222)

اسماعيل بن فضل هاشمى گويد : به امام صادق (ع) عرض كردم : اينكه چون فرزندان يعقوب به پدر گفتند : از خدا بخواه كه ما را ببخشد و او در جواب گفت : (سوف استغفر لكم ربى) (بعداً از خدا طلب مغفرت خواهم كرد) ولى چون به برادرشان يوسف گفتند : (تالله لقد آثرك الله ...) و از او طلب عفو و گذشت نمودند ـ در حال آنان را بخشود و ـ گفت : (لا تثريب عليكم اليوم ...) (آسوده خاطر باشيد كه هم امروز خدا شما را ببخشايد) و فوراً خواسته آنها را اجابت نمود ، چه علت داشت ؟ فرمود : اين بدين سبب بود كه قلب جوان از قلب پير رقيقتر است ... (بحار:12/280)

ابان گويد : امام صادق (ع) مىفرمود : اى گروه جوان از خدا بترسيد و پيرامون اين رؤسا جمع مشويد بگذاريد اينان ضعيف شوند و رياستشان از دستشان برود ، و به دوستى اشخاص دل مبنديد و تنها خدا را دوست راستين خويش دانيد ، ما به خدا سوگند ، ما به خدا سوگند براى شما از اينها بهتريم . (بحار:24/246)

و آن حضرت فرمود : هر نوجوانى كه در ميان جمعى نشو و نما كند و ـ از سوى بزرگسالان آن جمع ـ بر گناهى از گناهانش كه وى مرتكب مىگردد ادب نشود نخستين عقوبت خدا در باره آنها اين بود كه در ارزاقشان كمبود پديد آورد . (بحار:100/78)

جَوانِب:

جَوانِح:

جوان يهودى و پيغمبر اسلام:

جَوانمرد:

اميرالمؤمنين (ع) فرمود : اگر جوانمردى كار آسان و بارى سبك بود هرگز لئيمان و نااهلان جائى را حتى به قدر خفتن يك شب براى بزرگان از آن به جاى نمىگذاشتند ولى آنقدر اين كار دشوار و اين بار گران است كه فرومايگان و لئيمان از آن رويگردان شدند و رادمردان و نيكان اين بار گران را به دوش كشيدند . (غرر)

از فضيل راجع بجوانمردى سؤال شد، گفت : آن عبارت است از ناديده گرفتن لغزشهاى دوستان . (ربيع الابرار:1/736)

جَوانى:

به «جوان» رجوع شود .

جَواهِر:

جَوبور:

جُؤجُؤ:

جَوجَه

از اميرالمؤمنين (ع) نقل است كه فرمود : بهترين گوشت گوشت جوجهاى است كه هنوز به حد تخمگذارى نرسيده يا به اوان تخمگذارى نزديك باشد . (بحار:66/75)

جَوح

جوحى:

جُود:

اميرالمؤمنين (ع) : «الجود حارس الاعراض و الحلم فدام السفيه» : سخاوت حافظ آبرو و حلم ، دهانبند بىخردان است. (نهج : حكمت 211)

اميرالمؤمنين (ع) : «من جاد ساد» : هر آن كس جود و بخشش نمود به بزرگى دست يافت . (بحار:77/287)

جَودَت

جُودى:

از آثار او ديوان جودى است كه در مدح و مرثيه اهلالبيت مىباشد . (دائرةالمعارف تشيع)

جُودِىّ:

جُوذاب:

جَور

اميرالمؤمنين (ع) : «ايها الناس ، ان الله قد اعاذكم من ان يجور عليكم ، و لم يعذكم من ان يبتليكم ، و قد قال ـ جلّ من قائل (ان فى ذلك لآيات و ان كنا لمبتلين)» . (نهج : خطبه 103)

الهادى (ع) : «اذا كان زمانٌ العدل فيه اغلب من الجور فحرام ان تظن بأحد سوءا حتى يعلم ذلك منه ، و اذا كان زمانٌ الجور فيه اغلب من العدل فليس لأحد ان يظن بأحد خيرا حتى يبدو ذلك منه» . (بحار:75/197)

جوراب:

جَوز:

جوزا ،

جَوسَق:

جُوش:

جوش زدن:

امام سجاد (ع) فرمود : من آرزو مىكنم قسمتى از گوشت بازويم را فداى دو خصلت بد كه در ميان شيعه مىباشد بكنم (كه آن دو صفت ناروا از آنها زايل مىگشت) : از خود بيخود شدن هنگام خشم و راز خود را كم نگهداشتن . (بحار:75/71)

جَوشن

جوشن صغير:

بنى عمنا لا تنطقوا الشعر بعدنادفنتم بصحراء الغميم القوافيا

ولكن حكم السيف فينا مسلطفنرضا اذا ما اصبح السيف راضيا

فان قلتم انا ظلمنا فلم نكنظلمنا ولكن قد اسانا التقاضيا

ابويوسف قاضى كه در آن حال وى تنها كسى بود كه جرأت سخن با خليفه را داشت پيش آمد و با سوگندهاى زياد كه موسى بن جعفر چنين مرامى را ندارد خشم وى را فرو نشاند ولى على بن يقطين كه احساس خطر نمود ماجرا را به امام مكتوب داشت . حضرت مضمون نامه را به ياران و افراد خانواده خويش خبر داد و فرمود : اكنون نظر شما در اين باره چيست ؟ همه گفتند : صلاحديد ما اين است كه چندى خود را از اين جبار خونآشام به دور دارى و پنهان شوى كه همه ما در خطر تهديد او مىباشيم . حضرت تبسمى نمود و فرمود : جهت رفع وحشت شما اين را بگويم كه اولين نامه كه از عراق بيايد خبر مرگ موسى بن مهدى را در خود داشته باشد كه ديشب جدّم رسول الله را به خواب ديدم و از غائله اين مرد به نزدش شكوه نمودم حضرت به من فرمود : اى موسى آسوده باش كه دست او به تو و بستگانت نخواهد رسيد ; و در حالى كه در عالم خواب پيغمبر (ص) دست مرا گرفته با من سخن مىگفت فرمود : همين ساعت دشمنت از دنيا رفت ، برو و خدا را بر اين نعمت بزرگ به شايستگى سپاس گزار .

جوشن كبير:

جُوع:

اميرالمؤمنين (ع) : «احذروا صولة الكريم اذا جاع و اللئيم اذا شبع» (نهج : حكمت 49) . «ما جاعفقير الاّ بما متع به غنىّ» (نهج : حكمت 328) . «كم من صائم ليس له من صيامه الاّ الجوع» . (نهج : حكمت 145)

مما جاء فى وحى داود : «يا داود ، انى وضعت خمسة فى خمسة ... و وضعت العلم فى الجوع و الجهد و هم يطلبونه فى الشبع و الراحة ، فلا يجدونه» . (بحار: 78/453)

جَوف:

(ما جعل الله لرجل من قلبين فى جوفه). (احزاب : 4)

الصادق (ع) : «الصمد الذى ليس له جوف» . (بحار: 25/70)

جَوفاء:

جَول

جَوَلان

جولاه:

جَولة:

جون:

جَون:

آوردهاند كه چون به زمين افتاد امام به بالينش رفت و گفت خداوندا رويش را سفيد و بويش را معطر كن و او را با نيكان محشور ساز .

جَوهَر:

جوهر منقسم است به بسيط روحانى چون عقول و نفوس مجرده ، و بسيط جسمانى چون عناصر ، و بمركب در عقل نه در خارج چون ماهيات جوهرى مركب از جنس و فصل ، و به مركب در عقل و در خارج چون مولدات سه گانه . (تعريفات جرجانى)

جَوْهَر:

وى مردى بخشنده و شجاع بود كه چون ديده از جهان بست شاعرى در مملكت مصرنبود جز اين كه در سوگ او شعر گفت . شهر قاهره را در سال 358 هـ ق بنا كرد و آن را «منصورية» نام نهاد و چون معز بدين ديار وارد شد آن را به قاهره موسوم ساخت ، و در ماه رمضان سال 361 جامع ازهر را باتمام رسانيد .

جوهر فرد

جوهرى:

در دوران اواخر عمر خود به اصفهان هجرت كرده و در آنجا به سال 1253 درگذشته است .

جوهرى:

جُوَيبر:

روزى پيغمبر (ص) نگاهى به او كرد و فرمود : اى جويبر خوب است همسرى اختيار كنى كه جوانى و به زن نيازمندى . جويبر گفت : يا رسول الله منى كه نه مالى دارم و نه جمالى ، نه حسب و نسبى و نه شهرتى كدام زن به همسرى من رغبت كند ؟! حضرت فرمود : اين كه تو مىگوئى مربوط به زمان جاهليت است اما اسلام سياه و سپيد و فقير و غنى ووو همه را برابر مىداند ، برو به نزد زياد بن لبيد (كه از مشاهير قبيله بنىبياضه بود) و از قول من به وى بگو دخترت دلفاء را به كابين من درآور.

زياد كس به دنبال جويبر فرستاد و چون بيامد به وى گفت : همينجا باش تا من بيايم ، و خود شتابان به نزد رسول (ص) رفت و عذر خويش را به عرض حضرت رساند . پيغمبر (ص) فرمود : اى زياد اسلام آمد و عادات جاهليت را به كنار زد ، مرد مسلمان هر كه باشد همتا و كفو زن مسلمان است و همه مسلمانان برابرند .

جويبر چون چشمش به آن زن زيبا و خانه مجلل و جهيزيه كامل بيفتاد و آن را با شرائط خويش سنجيد خود را بىحد مديون سپاس پروردگار دانست و به گوشه اتاق رفته به نماز و تلاوت قرآن پرداخت و تا بامداد به عبادت مشغول بود و روزش را روزه داشت ، تا سه روز بدين منوال گذشت زياد را از اين ماجرا خبردار كردند ، وى به نزد پيغمبر (ص) رفت و گفت : يا رسول الله اين داماد ما تاكنون با همسرش سخنى نگفته، گوئى ميل به همسر ندارد ؟!

جَويدَن:

جويرية:

جويرية:

جُوَينى:

وى در ذيحجة 434 يا 437 يا 438 درگذشت . (قاموسالاعلام و ريحانة الادب:1/290)

جوينى:

وى به سال 680 يا 81 يا 83 درگذشت . نهر نجف از آثار خيريه اوست . (ريحانةالادب:1/290)

جوينى:

جِهات:

جِهاد

(و ان جاهداك على ان تشرك بى ما ليس لك به علم فلا تطعهما و صاحبهما فى الدنيا معروفا)(لقمان : 15) . (و من جاهد فانما يجاهد لنفسه ان الله لغنى عن العالمين)(عنكبوت : 6) . (و جاهدوا فى الله حق جهاده) . (حج : 78)

جهاد از فرائض اسلام است و بر هر مرد مسلمان بالغ عاقل تواناى بر نبرد به نحو كفايت واجب است كه به امر پيشواى معصوم يا نايب خاصش با كفار و مشركين بجنگند تا اسلام آرند يا كشته شوند و با اهل كتاب تا مسلمان شوند يا جزيه بپردازند ; و اين را جهاد ابتدائى گويند كه در زمان غيبت كبرى وجوب يا جواز آن محل خلاف است .

فرار از جهاد حرام است مگر اينكه جهادگر بخواهد جاى بهترى را براى نبرد برگزيند يا به گروه خويش بپيوندد البته در صورتى فرار حرام كه نفرات سپاه دشمن دو برابر يا كمتر باشد و اگر بيش از دو برابر نفرات سپاه اسلام بود فرار جايز خواهد بود .

كشتن كودك و ديوانه و زن جايز نباشد هر چند همكارى كنند جز در مورد ضرورت، و نيز كشتن پير ناتوان و خنثاى مشكل و پير دير جايز نباشد مگر اينكه در نقشه جنگ داراى نظر و تدبيرى باشند ، چنان كه زن و كودك و ديوانه اگر دشمن آنها را سپر خويش سازد قتلشان جايز است . و اگر جمعى مسلمان را سپر خويش كنند تا بتوان بايد از كشتن آنها اجتناب نمود و اگر چارهاى نبود ديه و قصاص واجب نباشد آرى كفاره قتل به وجوب خود باقى است . امام يا نايب او مىتواند دشمن را تأمين دهد و نيز آحاد مسلمين مىتوانند آحاد مورد نظر خويش را از سپاه دشمن تأمين دهند البته در صورتى كه آن كافر جاسوس و يا از اسرا نباشد .

پس از گذشت هفت ماه از هجرت پيغمبر (ص) اولين آيه كه حامل پيام جهاد بود نازل شد و آن اين آيه است : (اُذن للذين يقاتلون بانهم ظلموا و ان الله على نصرهم لقدير) . (حج:39)