ابن عميد :

پسرش ابوالفضل در سال 328 به مقام وزارت ركنالدوله ابى على حسن بن بويه ديلمى رسيد و او را در علوم نجوم و فلسفه يد طولائى بود و در ادب و ترسل هيچ كس به پاى او نرسيده چنانكه او را جاحظ دوم مىگفتند : و يكى از اتباع او صاحب بن عباد است كه او لقب صاحب را بدين جهت يافت كه چندى در صحبت ابن عميد بوده .

و در سال 355 جمعى از مردم خراسان به قصد جهاد با روم ، به رى آمدند و از ركنالدوله طلب يارى كردند و ابن عميد با همه مطامع آنان مساعدت نكرد و آنان دست به غارت و تاراج بردند و ابن عميد را در خانهاش مجروح كردند . و ركنالدوله خراسانيان را بشكست و پراكنده ساخت و رؤساى آنان را اسير كرد . و در سال 359 ابن عميد با لشكرى به جنگ حسنويه ، سردار كردى برفت و در صفر 360 در رى يا بغداد درگذشت .

ابن عَوّام:

ابن عَيّاش جوهرى :

ابن الغضائرى :

ابن فارِس :

ابن فارِض :

پدرش از حماة به مصر هجرت كرد و در آنجا سكنى گزيد ، او در علم فرائض (احكام ارث و مواريث) خبرويتى تامّ داشت و در محاكم قضائيه از ارث زنان و حق آنها بر مردان دفاع مىكرده ، از اين رو وى را فارض مىگفتند . فرزندش عمر در مصر متولد شد و در بيت علم نشو و نما يافت و از ابتداى سنّ خود به فراگيرى فقه شافعى پرداخت و حديث را از ابن عساكر گفت و سپس به مسلك تصوف گرائيد و شيوه زهد و انعزال پيشه كرد و پيوسته به مساجد مهجوره متروكه روى مىآورد . از آنجا به مكه رفت و پيوسته اوقات خود را به نماز در مسجدالحرام يا به خلوت گزينى در واديهاى اطراف اين شهر سپرى مىكرد و پس از 15 سال به مصر بازگشت و كرسى
خطابه ازهر مصر را اشغال نمود و به افاضه علوم و معارف پرداخت ، مردمان به زيارت او مىرفتند و مورد توجه عام و خاص گرديد ، تا جائى كه ملك كامل حاكم مصر به ملاقات او مىرفت . وى مردى زيبا روى و خوش برخورد و خوش تيپ و خوش لباس و نرم خوى و فصيح اللسان و سخاوتمند بود .

مناوى گفته : دانشمندان در مذهب و آئين وى اختلاف دارند ، چنان كه در باره محيىالدين عربى و عفيف تلمسانى و قونوى و ابن هود ، آراء و انظار مختلف است: برخى اينها را كافر و ملحد مىخوانند و بعضى مسلمان و منسوب به فلان مذهب مىدانند ، و هكذا .

ديوان شعر ابن فارض معروف است كه على بن محمد دختر زادهاش آن را جمعآورى كرده و عدّهاى آن را شرح كرده ، از آن جمله : حسن بورينى و عبدالغنى نابلسى . از اشعار او است :

و قالو شربت الاثم كلا و انّماشربت التى فى تركها عندى الاثم

بآل محمد عرف الصوابو فى ابياتهم نزل الكتاب

ولا سيما ابوحسن علىله فى الحرب مرتبة تهاب

و ضربته كبيعته بخممعاقدها من القوم الرقاب

هو البكّاء فى المحراب ليلاهو الضحاك اذا اشتد الضراب

(اعلام زركلى ، الغدير ، المنجد)

ابن فُرات :

2 ـ ابوالحسن على بن محمد (241 ـ 312 ق) معروف به ابن فرات اول . وى در ابتدا نايب برادرش احمد بود . در 296 ق در پى شكست توطئه سرداران ، دبيران و قاضيان خلافت براى خلع مقتدر و به خلافت برداشتن عبدالله بن معتز به مقام وزارت رسيد در 8 ذىحجه 299 مقتدر بر وزير خشم گرفت و او را به بند كشيد و هفت ميليون دينار از اموال وى را مصادره كرد . در 304 ق مقتدر براى بار دوم ابن فرات را به وزارت برداشت كه اين بار نزديك به يك سال و نيم در اين سمت باقى ماند . در 27
ربيع الآخر 306 خليفه بارى ديگر ابن فرات را از وزارت بركنار كرد و بارى ديگر يك ميليون از اموال وى و كسانش را مصادره نمود . در 311 ق مقتدر از او استمالت كرده براى سومين بار وزارت خويش به او داد . ابن فرات كه از مصادره اموالش سخت خشمگين بود دست پسرش محسن را در كارها باز گذاشت كه دست به كشتار مردم و اخذ اموال آنان گشود . در 9 ربيعالاول 312 مقتدر ابن فرات را از وزارت معزول كرد و او را بارى ديگر به بند كشيد و پسرش محسن را دستگير كرده به خانه خليفه بردند . ابتدا خليفه قصد داشت با گرفتن مال زياد آنان را رها سازد ، اما با تحريك غلامان از سوى مونس سردار خليفه و برخى ديگر از اركان دولت ، رأى خليفه بگرديد و به قتل ابن فرات و فرزندش فرمان داد . نازوك ، صاحب شرطه بغداد ابن فرات و فرزندش را گردن زد و سرهايشان را در توبره نهاد و به دجله انداخت . ابن فرات در تجمل افراط مىكرد ، هر بار كه به وزارت مىرسيد بهاى برف و شمع و كاغذ بالا مىرفت . هر كس در هر موقع سال به خانه وزير مىرفت آب يخ مىنوشيد و هيچ كس پس از فرا رسيدن مغرب از خانه او بيرون نمىآمد مگر آنكه شمعى نظيف و بزرگ در پيشاپيش او روشن بود . در سراى وزير كاغذ خانهاى بود كه هر كس به كاغذ نياز داشت به آنجا مىرفت و هر اندازه كاغذ كه مىخواست برمىداشت . وى در اداره ملك كفايتى از خود نشان نداد و در اختلاس بيتالمال و مصادره اموال كسانى كه موجب سقوط وى از وزارت مىشدند يد طولى داشت . با اين همه ابن فرات از ادبا ، شعرا ، فقها و صوفيه حمايت مىكرد و به آنان مقررى مىپرداخت ، از اينروست كه هيچيك از شعرا و تاريخنگاران از او به بدى ياد نكردهاند . ابن فرات در ترفيه يكى از فرق غالى شيعه اماميه مىكوشيد و مقررى هاشميان را كه قطع شده بود دوباره برقرار كرد .

4 ـ ابوالفضل جعفر بن فضل ، پسر ابن خنزابه ، معروف به ابن فرات سوم (308 ـ 391 ق) . وى به وزارت اخشيديان مصر رسيد . با ورود فاطميان به مصر ، العزيز خليفه فاطمى وى را در منصب خود باقى گذاشت ، اما يك سال بعد (383) به واسطه ناتوانى در فايق آمدن بر مشكلات از كار كناره گرفت . ابوالفضل مردى ادب دوست بود ، از ادبا و شعرا حمايت مىكرد و خود از روات حديث بشمار مىرفت . وى علاقه فراوانى به تماشاى افعى و مار و عقرب و ديگر جانوران گزنده داشت و در قصر خود ايوانى داشت كه جعبهها و سبدهاى مارها را
در آنجا نگهدارى مىكرد و مارگيران مصر براى او مار شكار مىكردند و جايزههاى كلان مىگرفتند . ابوالعباس ، پسر جعفر در 405 ق وزارت الحاكم فاطمى يافت ، اما چند روز بعد خليفه فاطمى به قتل او فرمان داد . (دائرةالمعارف تشيع)

ابن فضّال :

ابن فَهْد :

برخى وى را به عرفان و تصوف متهم ساختهاند . (دهخدا و دائرةالمعارف تشيع)

ابن قِبَة :

اوراست كتابهاى : الانصاف و الامامة . (فهرست ابن النديم و دائرةالمعارف تشيع و لغتنامه دهخدا)

ابن قُتَيْبة :

ابن قُدامه :

ابن قُضاعه :

ابن قولويه :

ابن قياما :

ابن قيم الجوزيه :

ابن كثير :

وفات او در سال 120 در مكه بوده . (لغتنامه دهخدا)

ابن كَمُّونَه :

به هر حال از مفاد برخى از آثار او و اظهار نظرهاى ابن فوطى كه معاصر او بوده برمىآيد كه وى اعتقادى به اديان نداشته ، و تصنيف كتاب تنقيح الابحاث كه مشتمل بر شبهات الحادى بود سبب شد كه مردم بغداد بر او بشورند و با اجتماع در مدرسه مستنصريه خواستار مجازات او شوند . در پى اين شورش شحنه بغداد تصميم به سوزاندن ابن كمونه گرفت ولى طرفدارانش او را در صندوقى گذاشته پنهانى به حله فرستادند و چندى بعد در همانجا درگذشت. شبهه ابن كمُّونَه كه در كتب كلاميه پيوسته مورد بحث و نقض و ابرام بوده ، به واژه «شبهه» در اين كتاب رجوع شود .

ابن كوّاء :

ابن لَبون :

ابن لِرّه ، يا ابن لِزّه :

ابن لهيعه :

ابن ماجه :

ابن ماسويه :

ابن مالك :

ابن مُتَوَّج :

ابن مُتَوَّج :

ابن مُتَوَّج :

ابن مُتَوَّج :

از آثار وى رسالهاى در فقه است . حر عاملى در امل الآمل مىنويسد كه بعضى از علما از وى در اجازات خود ياد نمودهاند . (دائرةالمعارف تشيع)

ابن المجوس :