ابو زكريا :

نقل است كه يحيى دخترى داشت روزى مادر را گفت كه مرا فلان چيز مىباشد . مادر گفت : از خداى خواه . گفت : اى مادر شرم مىدارم كه بايست نفسانى خواهم از خداى . بيا تو بده كه آنچه دهى از آن او بود . نقل است كه يحيى با برادرى به در دهى بگذشت، برادرش گفت : خوش دهى است . يحيى گفت : خوشتر از اين ده دل آن كس است كه از اين ده فارغ است استغن بالملك عن الملك . روزى به پيش او مىگفتند كه دنيا با ملك الموت به حبهاى نيرزد . گفت : غلط كردهايد اگر ملك الموت نيست نيرزدى . گفتند : چرا ؟ گفت : الموت جسر يوصل الحبيب الى الحبيب گفت : مرگ جسرى است كه دوست را به دوست رساند . و گفت : اگر دوزخ مرا بخشند هرگز هيچ عاشق را نسوزم ، از بهر آن كه عشق او را صد بار سوخته است . سائلى گفت : اگر آن عاشق را جرم بسيار بود او را نسوزى ؟ گفت: نى كه آن جرم به اختيار نبوده باشد كه كار عاشقان اضطرارى بود نه اختيارى . و گفت : هر كه شاد شود به خدمت خداى عز و جل جمله اشياء به خدمت او شاد شود و هر كه چشم روشن بود به خداى جمله اشياء به نظر كردن در او روشن شود . و گفت : بر قدر آنكه خداى را دوست دارى خلق تو را دوست دارند و بر قدر آنكه از خداى ترس دارى خلق از تو ترس دارند و بر قدر آنكه به خداى مشغول باشى خلق به كار تو مشغول باشند و هر كه شرم داشته باشد از خداى در حال طاعت ، خداى عز و جل شرم دارد كه او را عذاب كند از بهر گناه . و گفت : گمان نيكوى بنده به خداى بر قدر معرفت بود به كرم خداى و نبود هرگز كسى كه ترك گناه كند براى نفس خويش كه بر نفس خويش ترسد چون كس كه ترك گناه كند از شرم خداى كه مىداند خداى او را مىبيند در چيزى كه نهى كرده است پس او از آن جهت اعراض كند نه از جهت خود . و گفت : از عمل نيكو گمان نيكو خيزد و از عمل بد گمان بد . و گفت : هر كه اعتبار نگيرد به معاينه ، پند نپذيرد به نصيحت و هر كه اعتبار گيرد به معاينه ، مستغنى گردد از نصيحت . و گفت : دور باش از صحبت سه قوم : يكى علماء غافل ، دوم قراء مداهن ، سوم متصوف جاهل . و گفت : تنهائى آرزوى صديقان است و انس گرفتن به خلق وحشت ايشان است . و گفت : اگر مرگ را در بازار فروختندى و بر طَبَق نهادندى سزاوار بودى اهل آخرت را كه هم چنان آرزو نيامدى و نخريدندى جز مرگ . و گفت: مرد حكيم نبود چون جمع نبود در او سه خصلت : يكى آنكه به چشم نصيحت در توانگران نگرد نه به چشم حسد ، دوم آنكه به

ابوزيد :

ابو ساسان :

حضين از طرف آن حضرت والى اصطخر بود . پس از شهادت امير (ع) كه كار بر معاويه راست آمد وى به نزد معاويه شد و مورد اعزاز و تكريم وى گرديد ، قتيبة مسلم: حاكم مرو ، وى را مستشار خويش قرار داده بود ، و قتيبة در بارهاش مىگفت : هو باقعة العرب و داهية الناس . (اعلام زركلى)

ابوالسرايا :

در كشاكش ميان امين و مأمون فرمانده طلايه سپاه يزيد بود ، اما هرثمة بن اعين وى را به سوى خود فراخواند و ابوالسرايا يزيد را فرو گذاشته به هرثمه پيوست و در سلك سرهنگان سپاه او در آمد و او را در جنگ با امين يارى داد . پس از قتل امين كه هرثمه در كار پرداخت مقررى به ابوالسرايا تعلل كرد وى از هرثمه اجازه خواست كه به حج رود و با رسيدن به عين التمر با دويست
سوارى كه به همراهش بودند سر به شورش برداشت . ابوالسرايا سپاهى را كه هرثمه به دفعش فرستاده بود بشكست و بر دقوقا و انبار دست يافت . امير رقه را در جنگ با دشمنانش يارى داد و در همين گير و دار بود كه در عانات با محمد بن ابراهيم علوى معروف به ابن طباطبا كه از سفر جزيره بازمىگشت ديدار كرد و با او به خلافت بيعت نمود .

ابوسعيد :

ابوسعيد جنابى :

ابوسعيد پس از انجام كار به بصره بازگشت وپس از چندى اقامت در آنجا به سال 281 ، وى را جهت نشر مذهب اسماعيليه به بحرين اعزام داشتند . و در آنجا به دستيارى يحيى بن ذكرويه ، كه يكى از سران قرامطه ومدّعى مهدويّت بود ، كار تبليغ آغاز كردند ، گروه زيادى از مردم قطيف وبحرين به ايشان گرويدند . حاكم بحرين چون خطر نزديك ديد يحيى را بگرفت و تأديب بليغ كرد .

عباس اين پيام را به خليفه رساند . تا سال دويست وهشتاد ونه ، به خليفه خبر رسيد كه جمع زيادى از قرمطيان ، در سوادِ كوفه به گمراه كردن مردم مىكوشند ، خليفه سردارى را به جنگ آنان فرستاد و او قرمطيان را بشكست ومنهزم ساخت و دو سال پس از آن ، به سال 301 ، غلامِ صقلبىِ ابوسعيد ، وى را در حمام بكشت واز حمام بيرون آمده ، يكيك از ياران ابوسعيد را به حمام خواند كه : ابوسعيد شما را مىخواند ، تا چهار تن از آنان را نيز به قتل رساند وچون قرمطيان بدين ماجرا آگاه شدند غلام را گرفته وبكشتند . (كامل ، ابن اثير وتاريخ طبرى ومتفرقه)

ابوسعيد خُدْرى :

وى در چندين غزوه ، در ركاب پيغمبر(ص) بود ، و از ياران نخبه اميرالمؤمنين على (ع) است ودر هر سه جنگِ آن حضرت شركت جست ، حديث غدير خمّ را نقل نمود ، و از او نقل شده كه مىگفت : ما در زمان رسول الله (ص) منافقان را به دشمنى با على (ع) مىشناختيم.

از امام صادق(ع) روايت مىكند كه : على بن الحسين (ع) مىفرمود : من خوش ندارم كه مرد زندگيش به راحتى كامل بگذرد وهيچ مصيبتى به وى رخ ندهد ، سپس از ابوسعيد ياد كرد وفرمود : وى مرد شايستهاى بود ، مدّت سه روز حالت احتضارش به درازا كشيد ، تا اينكه خانوادهاش او را شست و شو دادند وبه نمازگاهش بردند وپس از آن جان سپرد. وى در خلال سالهاى 61 تا 66 در مدينه درگذشت ودر بقيع به خاك سپرده شد . (بحار : 22/115 ـ 127)

ابوسفيان :

وبرخى ديگر گويند كه او به زمان جاهليّت مانوى وپس از قبول مسلمانى ملجأ وكهف همه منافقين بود ، چنانكه در حديث است كه به يوم الفتح عباس عم رسول او را بر ترك خويش نشانيد ونزد پيامبر صلى الله عليه وآله شد و از حضرت او براى ابوسفيان امان طلبيد ، رسول الله صلّى الله عليه وآله فرمود اى شگفت ! آيا گاه آن نيامد كه تو دانى كه خدائى جز خدا نيست ؟! ابوسفيان گفت : پدر ومادرم فداى تو زهى بردبار وكريم ودوستار رحم كه توئى ! چرا ندانم كه اگر با الله غيرى بودى مرا در مىيافتى . و باز فرمود : اى عجب ! آيا وقت آن نشد كه بدانى من فرستاده اويم ؟! گفت پدر ومادرم فداى تو باد امّا هذه ففى النّفس منها شىء يعنى در اين باب چندان بر يقين نيستم . عباس به او گفت : واى بر تو شهادتين بگوى پيش از آنكه گردنت بزنند . پس او تشهّد بگفت واسلام آورد پس از او عباس به پيامبر گفت : ابوسفيان مردى جاه دوست است اجازت فرماى كه هر كس به خانه او در آيد ايمن ماند . و رسول بپذيرفت و فرمود : هر كه به خانه ابوسفيان در آيد ايمن است وهر كه داخل كعبه باشد ايمن است وهر كه سلاح بيفكند ايمن است وهر كه درِ خانه خويش ببندد ايمن است . وابن زبير گويد او را در غزوه يرموك ديدم هر نوبت كه سپاه روم چيره مىشدند ابوسفيان مىگفت ايه بنى الاصفر ودر هر كرّت كه مسلمين بر آنها فائق مىشدند ابوسفيان مىگفت :

وچون لشكر مسلمانان فاتح شد ابن زبير قصّه ابوسفيان با پدر حكايت كرد ، زبير گفت : خدا او را بكشد ، ابوسفيان از نفاق دست برنمىدارد ، آيا ما از روميان براى او بهتر نيستيم ؟! وابن مبارك از ابن ابجر روايت كند : آنگاه كه مسلمانان با ابى بكر صدّيق بيعت كردند ابوسفيان نزد على عليه السلام شد وگفت آيا پستترين خاندان قريش بر شما غالب است ؟! اگر اجازت كنى مدينه را از سواره وپياده بينبارم . اميرالمؤمنين على فرمود : تو هميشه دشمن اسلام ومسلمانان بودى و از اين دشمنانگى تو به اسلام واهل اسلام هيچ زيان نيامد ما ابابكر را اهل وصالح خلافت ديديم وبگزيديم . واز حسن روايت آمده است كه ابوسفيان آنگاه كه خلافت بر عثمان قرار گرفت نزد خليفه شد ، گفت : پس از تيم و عدى كار تو را شد (مراد از تيم ابوبكر واز عدى عمر بن الخطاب است) آنرا چون گوئى بگردان وميخهاى آن از بنىاميه كن ، اين كار سلطنت است وبهشت ودوزخ را ندانم چيست . عثمان بانگ بر وى زد وگفت بيرون شو ، خداى سزاى تو در كنار تو نهد . وصاحب استيعاب گويد از اين گونه اخبار بسيار است ومن همه را ذكر نكردم ودر بعض آن اخبار امورى است كه دلالت مىكند بر آنكه اسلام ابوسفيان سالم نبوده است . و او را به مناسبت پسر او حنظله كه در سپاه مشركين در روز بدر كشته شد ابوحنظله نيز مىناميدند وابوسفيان خود در غزوه حُنين در سپاه مسلمين بود ويك چشم او در جنگ طائف بشد وتا جنگ يرموك اعور بماند وبدان جنگ سنگى به چشم ديگر او رسيد و از آن چشم نيز نابينا گشت ودر خلافت عثمان به سال 33 درگذشت وبعضى سال 31 و 32 و 34 نيز گفتهاند وپسر او معاويه وبه بعض روايات عثمان بر وى نماز گزارد ودر بقيع جسد او به خاك سپردند وعمر او 88 سال وبعضى نود واند گفتهاند ، و او كوتاه بالا وبزرگ سر بود . آنچه تا اينجا نقل كرديم خلاصهاى از كتاب استيعاب حافظ ابى عمر يوسف ابن عبدالله معروف به ابن عبدالبر نمرى قرطبى است .

در جنگ بدر پسر ديگر ابوسفيان اسير مسلمانان شد وسپس مسلمين او را بدل مردى انصارى آزاد كردند ، و جنگ احد را ابوسفيان سبب بود ، و غزوه احزاب را نيز به سال پنجم هجرت علّت او بود و از اين جنگ دانست كه ستيز با مسلمانان سودى ندارد ، و آنگاه كه صلح حديبيّه نقض شد وآگاهى يافت كه رسول صلّى الله عليه وآله عزيمت جنگ مكّه فرموده است براى اصلاح به تن خويش به مدينه رفت ودر جنگ فتح مكّه به نهانى از شهر بيرون شد وبه سپاه مسلمين پيوست ومسلمانى آورد وسپس از دست پيامبر صلوات الله عليه حكومت نجران وعاملى صدقات طائف يافت وبه زمان خلافت ابوبكر نيز حكومت پارهاى از حجاز ونجران داشت .

ابوسفيان :

ابوسفيان چون اين بار به خدمت پيغمبر(ص) شرفياب گرديد گفت : (تالله لقد آثرك الله علينا وان كنّا لخاطئين)(يوسف:91) (به خدا سوگند كه خدا تو را از ميان ما برگزيد وما در گذشته بزهكار بوديم) پيغمبر در جواب فرمود : (لاتثريب عليكم اليوم يغفرالله لكم وهو ارحم الراحمين) (يوسف:92) آنگاه ابوسفيان اشعارى به مضمون اعتذار وپوزش در حضور آن حضرت سرود وپيغمبر او را مژده بهشت داد . ابوسفيان نيز جسارتهاى پيشين خويش را به زودى جبران نمود ودر جنگ حنين هنگامى كه پيغمبر وسپاهش در تاريكى بين الطلوعين به درهاى در كمين دشمن افتاده ولشكريان كه پراكنده بودند پا به فرار نهاده وتنها چهار نفر : على وعباس وابن مسعود وهمين ابوسفيان با آن حضرت بودند وطايفه هوازن وثقيف يكباره به آن جناب حملهور گشتند ابوسفيان عنان مركب پيغمبر را داشت وهر كه پيش مىآمد از آن حضرت دفاع مىنمود . خود گويد : چنان با شمشير برهنه گرم نبرد بودم كه از خود بيخود شده بودم ، خدا مىداند كه مصمم بودم آنقدر بجنگم تا در كنار پيغمبر كشته شوم ، در اين حال حضرت به من مىنگريست ، عباس گفت : يا رسول الله ! برادر وپسر عمّت ابوسفيان است ، از او راضى شو . پيغمبر گفت : خداوندا هر خلاف ودشمنى كه در باره من روا داشته از او بگذر و او را بيامرز ، سپس رو به من كرد و از راه مهر ومحبت فرمود : ابوسفيان بن حارث از جوانان بهشت است . من نيز ركاب حضرت را بوسه زدم . وى به سال 20 هجرت چشم از جهان ببست وسه روز پيش از مرگش قبر خويش را به دست خود حفر نموده بود .

ابوسَلَمه :

ابوسَلَمه :