اخلاق وفرهنگ انسانى كه بخش اعظم آن آگاهانه وبا كوشش كسب مىشود ، با گوهر جان آدمى پيوند مىيابد وكارنامه او را تشكيل مىدهد ودر اين نشأة ونشأة آخرت هم قرين جدائى ناپذير او بلكه خود اوست . البته بايد گفت هر نوع محفوظات واطلاعات پراكنده وطوطى وارى كه شخص مىآموزد
با نفس او يگانه نمىگردد . بلكه مراد معارفى است كه بر اثر تأملات ومراقبتهاى ژرفكاوانه جذب قواى دراكه او مىشود وغذاى روحانى او را تشكيل مىدهد ومجموعهاى از دانش وبينش وفرهنگ وفرزانگى است كه تحول خلاق در شخصيت پديد مىآورد ، وبا عمل صالح قرين است وبلكه زاينده آن است واين همان است كه غايت قصوى از نظريه اتحاد عاقل ومعقول است . (دايرة المعارف تشيع)

اِتّخاذ :

اميرالمؤمنين (ع) ـ در نصيحت به فرزند ـ: «لا تتخذنّ عدوّ صديقك صديقا فتعادى صديقك»: دشمن دوستت را به دوستى مگير كه با اين كار، با دوست خود دشمنى ورزيدهاى. (نهج نامه 31)

اَتْراب:

اَتراح :

اِتراف :

اُتراق :

اُترُج :

«كان رسول الله (ص) يعجبه النظر الى الاترج الاخضر»: پيغمبر (ص) نگاه كردن به ترنج سبز را دوست مىداشت. (بحار:16/267 از كافى)

اِتِّساع :

اِتِّساق :

اِتِّسام :

اِتِّصال :

اِتِّضاح :

اِتِّضاع :

اِتعاب :

اِتِّعاد :

اِتِّفاق :

اِتِّفاقيّة :

اِتّقاء :

اِتِّقاد :

اِتقان:

در ذكر قنوت حضرت رضا(ع) آمده: «... و قدّر فأحسن، و صوّر فأتقن ...» خداوند سبحان (موجودات عالم را) اندازه گرفت و نيكو اندازهگيرى كرد، و (اشياء را) چهرهنگارى كرد و چه استوار و محكم صورت بخشيد ... (بحار:85/257) . رأى رسول الله(ص) فرجة فى لبن قبر ابراهيم ابنه، فأمر أن تسد، و قال : اما انها لاتضر و لاتنفع ، ولكن العبد اذا عمل عملا احب الله ان يتقنه (ربيع الابرار) يعنى : هنگامى كه رسول خدا(ص) شكافى را در خشت قبر فرزندش ابراهيم مشاهده نمود دستور داد آن را بستند و سپس فرمود : مىدانم كه اين كار را نه سودى باشد و نه زيانى ، ولى خداوند دوست دارد كه چون بندهاى كارى انجام مىدهد آن را استوار و محكم انجام دهد . ابونواس در آن قصيده كه در وصف حضرت رضا(ع) سروده ، مىگويد:

(بحار:49/236)

اَتقى :

نيز از آن حضرت است: «اتقى الناس من قال الحق فيما له و عليه»: پرهيزكارترين مردم كسى است كه آنچه حقيقت است بگويد، خواه به سودش باشد يا به زيانش. (بحار:70/288)

اَتقِياء :

اِتّكاء :

اِتِّكال :

اِتلاف :

آن حضرت در مورد ضمان شاهد زور (گواه ناحق) در صورتى كه شهادتش موجب گردد مالى بناحق از مالكش گرفته شود، فرمود: «ان كان الشىء قائما بعينه، ردّ على صاحبه، و ان لم يكن قائما ضمن بقدر ما اتلف من مال الرجل» اگر آن مال كه بر اثر گواهى ناحق از مالكش گرفته شد بر جا باشد، بايستى شخص گواه ، آن مال را به صاحبش برگرداند ، و اگر از بين رفته باشد بقدر مالى كه تلف شده براى صاحبش ضامن است . (بحار:27/11)

اِتْلاف:

يكى از فروع اين قاعده آن است كه اگر صاحب حيوان در نگهدارى حيوان خود اهمال ورزد وحيوانش به خانه يا كشت ديگرى در آيد وخسارتى وارد سازد صاحب حيوان ضامن است زيرا تلف عرفا به وى مستند است وحيوان به مثابه آلت است . (كتب فقهيه)

اَتم :

اَتَمّ:

اِتْمام:

اِتْمام حجّت:

به «حجت» نيز رجوع شود.

اَتو :

اُتوم :

اِتِّهاب :

اِتِّهام:

اَتِىّ :

اِتيان :

اِثابَة :

اَثاث :

در باب زكات آمده : «عن ابى جعفر(ع) عن على(ع) : انّ رسولالله(ص) عفى عن الدور و الخدم و الكسوة و الاثاث مالم يُرَد بشىء من ذلك التجارة» (بحار:96/41) . يعنى : رسول خدا (ص) از زكات در مورد خانه و خدمتكار و پوشاك و رخت خانه صرفنظر نموده است جز آن كه اين اشياء به منظور تجارت تهيه شده باشند .

اِثارَة (مصدر) از (اثر) بر وزن فعالة :

اَثافِىّ:

اين حديث از اميرالمؤمنين(ع) نيز روايت شده است.

اِثالَة :

اَثام :

اِثبات :

اثبات :

در اصطلاح تجويد: از اقسام نهگانه وقف مستعمل است كه در مورد وقف حركت را ثابت نگاه دارند و به سكون تبديل نكنند. ضد حذف. اثبات حق در محكمه قضاء به امورى صورت گيرد: اقرار، شهادت ، قسم ، نكول و قسامة . به اين واژهها رجوع شود.

اَثْبات :

اَثبَت :

اِثر :

اُثْر :

اَثَر :

(فقبضت قبضة من اثر الرسول ...)سامرى گفت: من چيزى از اثر قدم رسول حق (جبرئيل) ديدم كه آنها نديدند و كفى از خاك برداشته در گوساله (مجسم) ريختم و بدين سان نفسم مرا فريفت . (طه:96)

اَثَر :

در حديث است : «من سرّه ان يبسط الله فى رزقه و ينسأ فى اثره فليصل رحمه» يعنى هر كه دوست داشته باشد روزيش گسترده گردد و اجلش بتأخير افتد به خويشانش پيوند محبت كند. مراد از «اثر» در اينجا اجل است ، بدين جهت كه اجل عمر آدمى را دنبال مىكند. (نهايه ابن اثير)

اَثَر :

اَثَر :

اثر وضعى :

امام صادق(ع) فرمود: بسا آدمى مرتكب گناهى مىشود و بر اثر آن از نماز شب محروم مىگردد، و همانا اثر كار بد در كننده آن سريعتر است از اثر كارد در گوشت. (بحار:73/330)

در داستانهاى بنىاسرائيل به تكرار اين موضوع به چشم مىخورد : سرگردانى چهل سالهشان در بيابان بر اثر نافرمانى وسرپيچى آنها از فرمان موسى ، تسلط بخت نصر بر آنها وآن قتل عام در پى طغيان آنها وقتل پيامبرانى چون يحيى وزكريا ، مرگ هفتاد هزار تن از آنها به طاعون بر اثر شيوع زنا وفحشاء در ميان ايشان .

داستان آن باغ كه بر اثر برگشت نيت صاحبانش بخشكيد وقرآن به «اصحاب الجنة» از آن ياد كرده (به «باغ» رجوع شود).

ابن مسعود از حضرت رسول (ص) روايت كند كه فرمود : اى مردم از گناه بپرهيزيد كه گناهان خيرات وبركات را از ميان ببرند ، بسا بندهاى به گناهى دست زند ودانشى را كه به دست آورده بود از ياد ببرد ، ويا بندهاى مرتكب گناهى شود واز شب خيزى محروم گردد، ويا بندهاى گناهى بكند واز روزى باز ماند در حالى كه پيش از آن به
آسانى آن را به چنگ مىآورده . امام باقر(ع) فرمود : گناهان همه خطرناكند واز همه خطرناكتر گناهى است كه گوشت وخون بر آن رشد كرده باشد (كه صاحبش دورانى بر آن مداومت داشته) زيرا چنين گنهكارى يا به پيامد آن گناه در آخرت رسد ويا مشمول عفو خدا گردد ، خداوند به فضل خويش او را به بهشت برد ، اما جز پاكان به بهشت نروند (بايستى به انواع رنجها از پليدى آن گناه پاك گردد آنگاه به بهشت رود) . به «عاق» ، «صله رحم» و «پيامد» نيز رجوع شود .

اَثْرَم :

اَثْرَم :

اَثْرَم :

اوراست از كتب: كتاب النوادر ; كتاب غريب الحديث ; شعر نيز مىگفته ، و از جمله اشعار او است:

اقول و قد جاوزت تسعين حجةكان لم اكن فيها وليدا و قد كنت

وصرت اخاف الشىء كان يخافنىاُعَدُّ من الموتى لضعفى و مامت

اَثْرَم ، فابجانى اصفهانى:

اُثْرَة :

اَثَرَه :

اُثْفِيَه :

اَثْقال:

اَثقَل :

اَثْل :

اِثْم :

(و من يكتمها فانه آثم قلبه) ; هر كه شهادت را كتمان كند دلش گناهكار است (بقرة: 283) . (ويل لكل افاك اثيم) ; واى بر هر دروغگوى بدكار (جاثيه:7) . (قل حرّم ربى الفواحش ما ظهر منها و ما بطن و الاثم و البغى بغير الحق ...): بگو (اى محمد) خداى من هرگونه اعمال زشت را چه در پنهان و چه در آشكار و بزهكارى و تجاوز نابحق به ديگران و شر ورزيدن به خدا... حرام كرده است . (اعراف:33)

در حديث رسول(ص) آمده: «ما عمر مجلس بالغيبة الاّ خرب من الدين، فنزّهوا اسماعكم من استماع الغيبة، فان القائل و المستمع لها شريكان فى الاثم» يعنى : هيچ محفل و مجلسى به غيبت آباد نگرديد جز آن كه از جنبه دينى ويران شد ، پس گوشهاتان را از شنيدن غيبت پاك و منزّه بداريد كه گوينده و شنونده هر دو در گناه شريكاند . (بحار:75/258)

اَثمار :

اَثمان :

اِثْمِد :

اَثو :

اَثواب :

اُثول :

اَثير :

اَثير:

اثيرالدين :