اَخَفّ:

اِخفاء:

اِخفات:

اِخفاق:

و در حديث قدسى آمده: «...فوعزّتى لا يتعدانى ظالم و لا يُخفق عندى مظلوم...»: به قدرتم سوگند كه هيچ ستمگر از كيفرم نگذرد و هيچ ستمديده داد نستده از درگاه من بازنگردد . (بحار:95/458)

اَخفَش:

اَخفَش:

اَخفَش:

ياقوت در معجم البلدان آرد: سعيد بن مسعدة ابوالحسن معروف به اخفش اوسط بصرى مولى بنى مجاشع بن دارم بطنى از تميم. يكى از ائمه نحاة بصريين است وى از سيبويه ادب آموخت و او اعلم كسانى است كه از سيبويه نحو فرا گرفتهاند و از استادان سيبويه نيز اخذ ادب كرده است چه سعيد بزاد، بر آمدهتر از سيبويه بود و سپس نزد سيبويه نيز بتعلم پرداخت و او واسطه كتاب سيبويه است چه كسى الكتاب را نزد سيبويه نخوانده و سيبويه خود نيز آن را بر احدى اقراء نكرده است بلكه پس از مرگ او ديگران نزد اخفش قرائت كردند، و از جمله كسانى كه الكتاب را نزد او خواندند ابو عمر الجرمى و ابو عثمان المازنى است، و اخفش كتاب سيبويه را بسيار مىستود و جرمى و مازنى توهّم كردند كه منظور اخفش آن است كه آن كتاب را به خود نسبت دهد، پس مشورت كردند و بر آن شدند تا اخفش را از اين ادّعا باز دارند و چنين نهادند كه كتاب را نزد او بخوانند و آنگاه اشاعه دهند كه كتاب از سيبويه است تا وى را انتساب آن به خويشتن ممكن نباشد، پس نزد اخفش شدند و او را مالى بدادند تا كتاب را برايشان اقراء كند، اخفش اجابت كرد و ايشان به قرائت آغاز كردند و همه را فرا گرفتند آنگاه اظهار كردند كه كتاب از سيبويه است. و اخفش مىگفت : سيبويه در كتاب خويش چيزى ننوشت مگر آنكه آن را بر من عرضه داشت و مىديدم كه وى بدان مسئله از من اعلم است و امروز من بدان علم، اعلم از اويم، و ثعلب حكايت كند كه فراء بر سعيد بن سالم درآمد و گفت: سيد اهل لغت و سيد اهلعربيتنزد شما آمد! سعيد گفت:تا آنگاه كه اخفش زنده باشد نه چنان است. و اخفش گويد چون سيبويه با كسائى مناظره كرد و بازگشت، متوجه من شد و واقعه خويش با كسائى باز گفت و سپس به اهواز شد. من به بغداد رفتم و در مسجد، كسائى را ديدم و نماز بامداد بدو اقتدا كردم چون از نماز فارغ شد بنشست و فراء و احمر و ابن سعدان نيز نزد او بودند و من سلام كردم و صد مسئله از وى بپرسيدم و او جوابها مىداد كه من همه آنها را تخطئه مىكردم و اصحاب او خواستند بر من افتند و كسائى ايشان را بازداشت و سخن من قطع نكرد و چون فارغ شدم مرا گفت: تو را بخدا آيا ابوالحسن سعيد بن مسعدهاى؟ گفتم: آرى. پس برخاست و مرا در بر گرفت و نزد خويش بنشاند، آنگاه گفت: مرا فرزندانى است كه دوست دارم از تو ادب آموزند و تو از من جدا نشوى و من اجابت كردم و سپس از من درخواست او را كتابى در معانى الق

اوراست:

اَخگَر:

اِخلاء:

اَخِلاّء:

اِخلاد:

اِخلاص:

آيات و رواياتى كه درباره اخلاص بمعنى اول آمده، بلحاظ اهميت اين صفت بسيار است كه زبدهاى از آنها بيان مىشود:

پيغمبر (ص) فرمود: عمل را خالص براى خدا انجام ده كه اندكش هم تو را بس باشد.

اميرالمؤمنين (ع) فرمود: خوشا بحال آنكه بندگيش را به خدا و درخواستش را از خدا خالص گرداند و به آنچه ـ از زر و زيور دنيا ـ كه مىبيند دل نبندد و بدانچه ـ از حوادث روزگار ـ كه مىشنود خداى را از ياد نبرد، و به اينكه ديگران به مال و ثروت رسيدهاند و او نرسيده، غمگين نشود.

و آن حضرت در ذيل آيه (ليبلوكم ايكم احسن عملاً) فرمود: مراد خداوند اين نيست كه عمل بيشتر بُوَد بلكه مراد آن است كه عمل درستتر باشد و درستى عمل به ترس از خدا و نيت راستين است ـ كه تنها خدا را منظور دارى ـ سپس فرمود: به عمل خويش آنچنان بپردازى كه خالص گردد، از انجام عمل سختتر است، و عمل خالص آن است كه خواستار ستايش كسى جز خداى عزوجل نباشى ... (جامع السعادات:2/313)

و فرمود: خوشا بحال آنانكه خود را براى خدا خالص نمودهاند، آنانند چراغهاى هدايت كه هر فتنه تاريكى بوجود آنها روشن شود. (كنزالعمال:3/24)

پيغمبر اكرم (ص) فرمود: كسى كه در شهادتش به «لا اله الاّ الله» خالص بود و چيز ديگر با آن نياميزد به بهشت رود. در اين حال على بن ابى طالب بپاخاست و عرض كرد: يا رسول الله گفتن «لا اله الاّ الله» به اخلاص را برايمان تفسير فرما. فرمود: آرى، به حرص بدنيا و گرد آورى مال حرام و دلبستگى بدنيا سرگرم نباشد زيرا كسانى هستند كه گفتارشان گفتار نيكان ولى كردارشان كردار جباران است، پس كسى كه بچنين صفاتى متصف نبوده و «لا اله الاّ الله» بگويد به بهشت رود.

امام صادق (ع) فرمود: مؤمن هر چيزى در برابرش رام است و هر چيزى هيبت او را دارد. سپس فرمود: اگر او خود را براى خدا خالص گرداند خداوند همه چيز را از او بترساند حتى حشرات زمين و درندگان (صحرا) و پرندگان هوا را.

عالمى را بياورند و خداوند نعمتها و توفيقات خود را بياد او آورد و وى اعتراف كند پس خداوند به وى بفرمايد: تو با نعمتهاى من چه كردى؟ گويد: براى رضاى تو درس خواندم و به مردم آموختم و براى تو قرآن خواندم. خداوند بفرمايد: دروغ گفتى، درس خواندى كه به تو بگويند وى دانشمند است و قرآن خواندى كه بگويند قارى قرآن است. پس دستور دهد كشان كشان وى را به دوزخ برند.

حذيفة بن يمان گويد: از حضرت رسول(ص)، حقيقت اخلاص را پرسيدم فرمود: من همين را از جبرئيل سؤال نمودم، وى گفت: من اين سؤال را بحضور ربّ العزّة مطرح نمودم، فرمود: اين رازى است از رازهاى من كه تنها در دل آن يك از بندگانم نهم كه او را دوست داشته باشم.

اَخلاط:

اِخلاف:

اِخلاف وعد:

اَخلاف:

اِخلاق:

اَخلاق:

علم اخلاق عبارت است از علم معاشرت با خلق، و آن از اقسام حكمت عمليه است، و آن را تهذيب اخلاق و حكمت خلقيه نيز نامند. (كشاف اصطلاحات الفنون)

در اينجا يك شبهه مطرح شده، و آن اين است كه در صورتى اين علم نتيجه مىدهد كه اخلاق قابل تبدل و تغيير باشد تا تحصيلِ بخش نيكوى آن ميسّر و ممكن بود، ولى ادله و آثار بر خلاف آن است، زيرا از رسول خدا (ص) روايت شده كه: «الناس معادن كمعادن الذهب و الفضة، خياركم فى الجاهلية خياركم فى الاسلام» و نيز از آن حضرت آمده كه اگر شنيديد كوهى از جاى خود كنده شده باور بكنيد ولى اگر شنيدى كسى از خلق و خوى خويش بركنده شده و بر خلاف آن گرائيده باور مكنيد، كه وى پس از اندى به خوى جبلّى خود باز خواهد گشت.

اما قسم اول بدين گونه است كه مزاج شخص بحسب خلقت اوليش
آمادگى داشته باشد كه كيفيت مخصوصى در خود بپذيرد، آنچنان كه به كوچكترين سببى آن كيفيت در نفس حاصل شود، مانند مزاج گرم و خشك كه نسبت به حالت خشم آمادگى دارد، يا مزاج گرم و مرطوب نسبت به شهوت جنسى، يا مزاج سرد و مرطوب نسبت به حالت نسيان، يا سرد و خشك نسبت به كودنى.

«رواياتى در باره اخلاق»

و فرمود: دو خصلت است كه در مسلمان جمع نشود: بخل و بدخلقى.

و فرمود: فساد اخلاق بر اثر معاشرت با بى خردان و سلامت اخلاق به بركت معاشرت با خردمندان است.

و نيز از آن حضرت است كه فرمود: خود را به اخلاق نيكو، رياضت دهيد چه مسلمانى كه داراى اخلاق نيك بود بمنزله كسى است كه روزها روزه باشد و شبها به عبادت قيام كند.

و فرمود: هر آنكس خوى خود را بد كند، خويشتن را معذب ساخته است.

امام سجاد (ع) فرمود: پيغمبر اكرم در آخر هر خطبه مىفرمود: خوشا بحال كسانى كه خلق و خوئى پاكيزه و طبعى (از عيوب) پيراسته و درونى شايسته و برونى آراسته دارند، فزونى مالشان را در راه خدا انفاق كنند و زبان خويش را از زياده گوئى بازدارند و درباره مردم به انصاف عمل كنند.

امام كاظم (ع) فرمود: عجب دارم از آنكه بردگان را به مال خويش مىخرد و آزاد مىسازد ولى آزادگان را به اخلاق خود نمىخرد.