اَشراط:

از ابن عباس روايت است كه گفت:در حجة الوداع همراه پيامبر بوديم. او در حالى كه حلقه در كعبه را در دست داشت گفت:آيا شما را از اشراط روز قيامت، آگاه نمايم؟ آن روز نزديكترين كس به پيامبر (ص) سلمان
فارسى بود ـ گفتند:آرى . پيامبر (ص) گفت:تباه ساختن نماز، هوسرانى و پيروى از خواهشهاى دل، بزرگ شمردن توانگران و فروختن دين به دنيا است كه در اين هنگام دل فرد مؤمن، از ديدن كارهاى زشتى كه توانايى جلوگيرى از آنها را ندارد، همانند نمك در ميان آب، در درون او آب مىشود. در آن هنگام توانگران امت من براى تفريح و ميان حالانشان براى تجارت و تهيدستان ايشان، براى رسيدن به شهرت، به زيارت خانه خدا مىآيند...اين است معنى (فقد جاء اشراطها) .

اَشراف:

اِشراف:ارتفاع، برآمدن، بلندى گرفتن. ابو الهيّاج، قال:قال على (ع):«ابعثك على ما بعثنى عليه رسول الله (ص):لا ترى قبرا مشرفا الاّ سويته و لا تمثالا الاّ طمسته»:ابوالهياج گويد:روزى على (ع) به من فرمود:تو را مأموريتى دهم كه پيغمبر (ص) مرا بدان مأمور ساخت:هر قبر مرتفعى را ديدى هموار ساز، و هر عكسى ديدى محو و نابودش كن (بحار:82/18) . اميرالمؤمنين(ع) ـ فى صفة الاسلام ـ :«مشرف المنار، مشرق الجوادّ ...»:درخششگاههايش مرتفع، جادههايش درخشان ... (نهج :خطبه 106)

از بالا بزير نگريستن. بخانه ديگرى نگريستن حرام، بكعبه از بالا نگريستن مستحب است.

دست يافتن:عن ابى عبدالله (ع):«ثلاث من كنّ فيه زوّجه الله من الحور العين كيف شاء:كظم الغيظ، و الصبر على السيوف لله عزّوجلّ، و رجل اشرف على مال حرام فتركه لله عزوجل»:سه صفت است كه در وجود هر كسى بود، خداوند حورالعين را به دلخواه به كابينش بندد:فروخوردن خشم، استقامت در جبهه جنگ در راه خدا، و اين كه كسى به مال حرامى دست بيابد و براى خدا آن را رها سازد . (بحار:69/388)

اِشراق:

حكمت اشراق، يعنى حكمتى كه بنيان آن اشراقى است كه عبارت از كشف است يا منظور حكمت شرقيانى است كه از مردم ايران بودند و اينهم بمعنى نخست باز مىگردد زيرا حكمت ايرانيان هم كشفى و ذوقى است ازينرو آن را نيز باشراقى نسبت دادهاند كه عبارت از ظهور انوار عقلى و لمعان و فيضان آنها بر نفوس كامل هنگام تجرد آنها از مواد حسى است و ايرانيان و همچنين يونانيان قديم بجز ارسطو و پيروان وى در حكمت، بر ذوق و كشف تكيه مىكردند. ليكن ارسطو و پيروان او تنها ببحث و برهان توجه داشتند و منظور از حكمت اشراق حكمت كشف است و هم رواست كه از آن حكمت شرقيان يعنى ايرانيان اراده كنيم.

اِشراق:

آواز پر جبرئيل ; اعتقاد الحكما ; الواح العمادية ; البارقات الالهية ; البروج ; بستان القلوب ; البصرة ; التلويحات در منطق و حكمت و يا خود نام اين كتاب تلويحات لوحيه و عرشيه است.

دعوات الكواكب ; رمز الوحى ; شرح اشارات ; صفير سيمرغ ; صندوق العمل ; طوارق الانوار ; العشق ; الغربة الغريبة اين رساله نيز در آخر حكمت اشراق باهتمام مسيو كربن طبع شده است ; اللمحات يا اللمحة لوامع الانوار ; مبدأ و معاد فارسى المطارحات در منطق و حكمت ; المعارج ; المعراج ; النغمات السماوية ; النفحات فى الاصول الكلية در تصوف ; هياكل النور در فلسفه كه با بعضى حواشى بضميمه كتاب عجايب النصوص فى تهذيب الفصوص و اصول المنطق محمد بن سيد شريف جرجانى در يكجلد در قاهره چاپ شده
است ; يزدان شناخت كه با تصحيح حاج سيد نصر الله تقوى در تهران در مطبعه سنگى بطبع رسيده است.

خلعت هياكلها بجرعاء الحمىو صبت لمغناها القديم تشوقا

و انى فى الظلام رأيت ضوءًكان الليل زين بالنهار

أأرضى بالاقامة فى فلاةو اربعة العناصر فى جوارى

هان تا سر رشته خرد گم نكنىخود را ز براى نيك و بد گم نكنى

شيخ اشراق پس از چندى به حلب رفت و بر تمامى عالمان آن سرزمين برترى يافت و مورد احترام ملك ظاهر گرديد كه از طرف پدر خود صلاح الدين ايوبى سلطان شامات بحكومت حلب و نواحى آن منصوب بود. و در بارگاه سلطان مزبور مكانتى بسزا داشت و به همين سبب محسود علماى آن ديار شد و او را به سوء عقيده و بى ديانتى متهم داشتند ليكن تهمتهاى نارواى آن گروه بد انديش در ملك ظاهر كارگر نيفتاد و روز بروز بر مكانت و عزت شيخ مىافزود تا بدخواهان شيخ به خود صلاحالدين متوسل گرديدند و خواستار قتل شيخ شدند و چون تفتين و بدگوئى آنان در صلاح الدين مؤثر افتاد و ملك ظاهر را بقتل شيخ برگماشت ملك ظاهر ناچار در كيفيت قتل شيخ با خود وى گفتگو كرد و او را بى خورد و خوراك گذاشت تا در سال 581 يا 585 يا 587 يا 588 هجرى در سى و شش سالگى و يا در حدود چهل سالگى و بقول برخى در حدود 88 سالگى در حلب زندگانى را بدرود گفت.

و رجوع به غزالى نامه صفحات 94 ـ 95 ـ 96 و ريحانة الادب و ص 12 كلام شبلى شود.

اِشراك:

به «شرك» نيز رجوع شود.

اَشرِبَه:

اَشرف:

اشرف:

اشرف الدين:

اَشرَم:

اِشعار:

علامت گذاشتن. اصطلاح فقهى:خون آلود كردن كوهان شتر قربانى را تا آنكه به اين صفت شناخته شود، در قبال تقليد، و آن آويختن چيزى مانند نعل بگردن شتر تا مشخص شود كه شتر هدى و قربانى است.

اِشعار:

اَشعَث:

اشعث بن قيس:

به ابوبكر گفت:اگر مرا آزاد كنى و خواهرت را به كابين من درآورى تو را يارى سودمند باشم و با دشمنانت بجنگم. ابوبكر وى را مردى شجاع يافت و درخواستش را پذيرفت و آزادش ساخت و خواهرش امفروه را بكابين او بست. اشعث در عهد خلفا در جنگ يرموك و قادسيه و مدائن و جلولا شركت جست و بعداً در كوفه ساكن شد. در عهد عثمان والى آذربايجان بود و پس از قتل عثمان و پيوستن مردم به على (ع) وى نيز به آن حضرت پيوست و در جنگ صفين بصف سپاه كوفه بود ولى خباثت طينت و خودخواهيش او را به مخالفت با آن حضرت كشاند و در يكى از روزهاى جنگ كه جمع كثيرى از هر دو سپاه كشته شده بودند شب افراد قبيله خويش را گرد آورد و به آنها گفت:امروز ديديد چه قدر از جمعيت عرب كشته شد؟! بخدا سوگند كه در عمرم چنين كشتارى بچشم نديدهام و اگر بنا باشد جنگ بدين منوال ادامه يابد عرب نابود گردد، و با اين سخنان خود در آنها ايجاد تزلزل كرد و اين خبر به گوش معاويه رسيد و همين امر انگيزه او شد كه قرآنها را بر نيزه كند و
اميرالمؤمنين (ع) را به حكمين بخواند . و چون حضرت خود را در برابر اين مسئله ديد هر چند مردم را موعظه كرد و فرمود:اين پيشنهاد نيرنگى بيش نيست ، همين اشعث با بيست هزار تن از يارانش پيش آمد و گفت:اگر به حكم قرآن تن ندهى با تو خواهيم جنگيد. و چون على (ع) بناچار حكمين را پذيرا گرديد وى ابوموسى اشعرى را كه سابقه مخالفتش با حضرت در جمل بر همگان روشن بود و در صفين حضور نيافت و آن موقع در يكى از بلاد شام زندگى مىكرد بعنوان نماينده على (ع) بحضرت تحميل كرد، و پس از چندى همين اشعث با يارانش به حضرت اعتراض نمودند كه چرا حكمين پذيرفتى؟ و بالاخره گروه خوارج در همانجا نشأت گرفتند، و تا اميرالمؤمنين(ع) در حيات بود چه آزارها كه بدل آن حضرت نكرد! و آخر الامر وى
در قتل آن حضرت نيز دست داشت كه امام صادق (ع) مىفرمايد:اشعث خود در خون اميرالمؤمنين شريك بود و دخترش جعده امام حسن (ع) را مسموم ساخت و پسرش محمد در خون امام حسين (ع) شركت داشت. (اسد الغابة و بحار:8/466 و 42/228)

اشعرى :

اشعرى:

اشعريان:

در دوره اسلام شمارى از اشعريان بكوفه آمدند و شايد از دلائل كوچيدن آنان به كوفه كه مركز شيعيان بوده تمايل آنها به تشيع بوده است. اين طايفه در قيامهاى شيعى عراق شركت مىكردند و در سپاه مختار ثقفى و عبد الرحمن بن محمد بن اشعث گروهى از افراد اين خاندان شركت داشتند، احتمالاً پس از سركوبى قيام ابن اشعث و سختگيرى حجاج بر شيعيان كوفه بود كه گروهى از اشعريان به رهبرى عبدالله و احوص و پسران سعد بن مالك با سه برادر خود كه همگى در قيام ضد اموى
عبدالرحمن شركت داشتند به قم آمدند و با آنان شمارى از اشعريان كوفه، از جمله فرزندان سائب بن مالك اشعرى كه از نزديكان مختار بود به قم كوچيدند.

اشعريان پس از استقرار در قم در آبادانى اين شهر كوشيدند و در نگهدارى آن از دست اندازى مهاجمان با شهروندان همكارى مىكردند، در 94 ق كه قم دستخوش تعرض مهاجمان ديلمى گرديد احوص بن سعد در ورود خود به اين ناحيه به يارى مردم شتافت و آنها را در دور كردن ديلميان از اطراف قم يارى داد. اشعريان
رفته رفته دارائى و املاك فراوانى در قم بدست آوردند و بگفته مؤلف تاريخ قم بسيارى از ايشان هر چه مالك و متصرف آن بودند از مال و منال و امتعه و ضياع و عقاربه ائمه عليهم السلام بخشيدند و ايشان اول كسانىاند كه بدين امر ابتدا كردند و خمس از مالهاى خود بيرون كردند و بنزد ائمه فرستادند. آنان به طالبيان كه در جاهاى ديگر مورد اذيت و آزار قرار مىگرفتند پناه مىدادند و با دادن مال و پول يارى مىكردند و اين پشتيبانى تا آن اندازه بود كه قم (همانند مازندران و گيلان يا بلاد جبل) بيشترين پناهندگان و فراريان از ستم بنى اميه و بنى عباس از سادات و علويان را در خود جاى داد بطورى كه امروزه در محدوده شهر قم قبر نزديك به 400 امامزاده قرار دارد.