اِفتِقار:

اِفحام:

اَفحَش :

بدتر ، زشتتر ، شنيعتر . اميرالمؤمنين(ع) : «ظلم الضعيف افحش الظلم»: ستم بر ناتوان، زشتترين و گزافترين ستم است . (نهج : نامه 31)

اَفخَر:

اَفخَران:

اَفخَم:

اَفَد:

امام مجتبى (ع) : «اوصيكم بتقوى الله و احذّركم ايّامه و ارفع لكم اعلامه ، فكأنّ المخوف قد اَفِدَ بمهول وروده و نكير حلوله ...»: شما را به خداىترسى سفارش مىكنم و از روزهاى خطرناك خداوند، شما را برحذر مىدارم و نشانههاى آنها را برايتان بيان مىدارم، كه گوئى آن كه در خطر است به خطر گاهى كه از آن بيم داشت، و امر عظيمى كه بايستى بر آن وارد شود نزديك شده است . (بحار:78/120)

اَفَد :

اِفداء :

اَفَرّ :

اِفراء :

اِفراج :

اَفراح :

اِفراخ:

اَفراختن :

اِفراد:

اِفراز:

افراسياب:

اِفراط:

اِفراغ:

اَفرَض :

اَفرغ :

اَفرَغ :

اَفرَه :

اَفزاع :

اِفساد:

فى الحديث: «ثلاثة من استعملها افسد دينه و دنياه: من اساء ظنه و امكن من سمعه و اعطى قياده حليلته»: سه صفت است كه در هر كه بود دين و دنيايش را تباه سازد: آن كه حالت بدگمانى وى را دست دهد، و شنوائى خود را آزاد گذارد كه هر چه بخواهد بشنود، و اختيار خود را به دست همسرش دهد (بحار:78/229). و عنهم عليهمالسلام: «ان جامع متعمدا بعد أن احرم و قبل أن يقف بعرفة فقد افسد حجه فعليه الهدى و الحج من قابل ...»: اگر كسى عمداً پس از احرام و پيش از وقوف به عرفه جماع كند، حج خود را تباه ساخته است كه بر او است يك شتر قربانى كند و سال آينده حج خود را اعاده نمايد . (بحار:99/174)

اَفسار:

افسانه:

افسانه گويى:

اَفسَد:

افسردگى:

اِفسوس :

(ما اصاب من مصيبة فى الارض و لا فى انفسكم الاّ فى كتاب من قبل ان نبرأها ان ذلك على الله يسير * لكيلا تأسوا على ما فاتكم و لا تفرحوا بما آتاكم) ; هيچ مصيبت و پيشامد بدى در زمين (چون قحطى و آفات و كمبود بر و بار درختان) و نيز در وجود خودتان (مانند بيمارى و از دست دادن فرزند) رخ ندهد جز اينكه آن واقعه پيش از آفرينش مردم در كتابى (لوح محفوظ) ثبت شده بوده اين كار (ثبت واقعه پيش از وقوع آن) بر خدا آسان است. (اين ثبت حوادث از پيش كرديم) تا بر آنچه كه از دست مىدهيد دل تنگ نگرديد (و افسوس نخوريد) و بر سودى كه به دستتان آيد شادمان نگرديد. (حديد:24)

از امام سجاد (ع) روايت است كه فرمود: زهد به تمامى مراحلش در يك آيه قرآن خلاصه شده و آن اين است: (لكيلا تأسوا على ما فاتكم و لا تفرحوا بما آتاكم) ; (تا بر آنچه كه از دست دادهايد اندوهگين نگرديد و به آنچه بدست آريد شادى نكنيد. (مجمع البيان)

اميرالمؤمنين (ع) فرمود: از اهمال كارى و بى تفاوتى در وظائف بپرهيزيد كه روزى به افسوس دچار گرديد و افسوس سودى نداشته باشد.

اَفسون:

اِفشاء:

اميرالمؤمنين (ع) فرمود: راز دارى و دوستى با نيكان تمامى خير دنيا و آخرت را در خود جاى داده چنانكه افشاگرى و دوستى بابدان همه بديها و شرور را فرا گرفته است. عمرو بن جميع (از ملازمان امام) گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: ببين هر كسى كه به نزد ما مىآيد اگر ديدى وى به منظور آموختن فقه و قرآن و تفسير آمده وى را اجازه ورود بده، و اگر آمده كه عيوب مردم را كه خدا آنها را مستور داشته فاش سازد جوابش كنيد و او را به خانه ما راه مدهيد. امام صادق (ع) فرمود: فاش نمودن راز مسلمان بر مسلمان حرام است. (بحار:75/71 ـ 169 و 69/235)

اَفشُرَه:

اَفشين:

اِفصاح:

اَفصَح:

اِفضاء:

اَفضَل:

اِفطار:

اِفطار:

از امام صادق (ع) رسيده كه اميرالمؤمنين (ع) دوست مىداشت هنگام افطار شير بنوشد. از امام كاظم (ع) روايت شده كه فرمود: هنگام افطار بگو: «اللهم لك صمت و على رزقك افطرت و عليك توكلت».

از امام صادق (ع) نقل است كه افطار به آب گناهان دل را مىشويد.

در حديث آمده كه پيغمبر (ص) اگر قند مىيافت بدان افطار مىنمود.

اِفطار دادن:

اَفطَح:

اَفطَح:

اَفطَس:

اَفطَس:

من گفتم: به كسى پول مىدهى كه خنجر به روى شما كشيد و مىخواست شما را بكشد؟! فرمود: مىخواهى من از كسانى نباشم كه خداوند مىفرمايد: (و الذين يصلون ما امر الله به ان يوصل...)؟! بلى اى سالمه خداوند بهشت را بيافريد و آن را آنقدر خوشبو ساخت كه بويش به ده هزار سال راه به مشام مىرسد ولى به مشام عاق والدين و قاطع رحم نمىرسد. (بحار:46/186)

اَفظَع:

اِفعال:

اَفعال:

افعال عباد:

افعال قلوب:

در اصطلاح علم نحو از علوم ادب عرب افعال زير: ظننت، حسبت، زعمت، علمت، رأيت، وجدت و خلت، را گويند اين افعال را، افعال شك و يقين نيز گويند. و وجه تسميه آنها به افعال قلوب آشكارست زيرا همه معناى قلبى دارند، ليكن وجه تسميه آنها به افعال شك و يقين روشن نيست زيرا هيچكدام بر شك يعنى تساوى احتمال طرفين دلالت ندارند و ممكن است مقصود از شك احتمال راجح يعنى ظن باشد. به هر حال همه اين افعال بر ثبوت براى چيز ديگر بر صفت معينى دلالت دارد. و بهمين جهت دو مفعول دارد و مفاد آن اعلام حصول امرى است براى امرى ديگر بيقين يا بظن بحسب اختلاف معانى افعال مزبور، زيرا بعض اين افعال بر علم و ظن دلالت دارد. و فرق دو مفعول افعال مزبور با دو مفعول افعال دو مفعولى ديگر مانند: اعطيت، در اين است كه مفعول دوم اين افعال همان مفعول اول است (يعنى مدخول آنها مبتدا و خبرست) و
مفعول اول در مانند اعطيت، عين مفعول اول نيست. خلاصه آنكه افعال قلوب از نواسخ مبتدا و خبر هستند و آن دو را كه بواقع يك چيز است منصوب مىسازد. و ديگر افعال دو مفعولى بر مبتدا و خبر درنيايند و مفعول اول و دوم آنها دو چيز ممتاز و جدا هستند. (كشاف اصطلاحات الفنون)

افعال مدح و ذم:

در اصطلاح فن نحو افعالى را گويند كه براى انشاء مدح و ذم وضع شدهاند. و بهمين جهت افعال خبرى مانند: مدحت، ذممت، افعال مدح نيستند زيرا بر انشاء و مدح يا ذم دلالت ندارند بلكه اخبار به مدح و ذم را مىرسانند و نيز فعل امر از مدح و ذم از افعال مدح و ذم بشمار نيستند زيرا هر چند امر از افعال انشائى است ولى دلالت بر طلب انشاء مدح دارد نه اينكه خود بر انشاء مدح دلالت داشته باشد همچنين صيغه تعجب مانند: ما احسن فلاناً، از افعال مدح نيست زيرا آن صيغهها براى انشاء تعجب است نه براى انشاء مدح. به هر حال فاعل اين افعال بايد ضمير مستترى باشد كه بوسيله اسم نكره منصوبى تفسير گردد و آن نكره اسم معرفه ديگر توضيح كند كه اسم اخير را مخصوص گويند. و اگر فاعل آنها اسم ظاهر باشد ناچار بايد داراى الف و لام بوده يا اضافه به اسم معرفه شود. (كشاف اصطلاحات الفنون)

افعال مقاربة:

افعال ناقصة:

اين افعال از نواسخ مبتدا و خبر بشمارند يعنى مبتدا را مرفوع كنند و آن را اسم افعال ناقصه گويند و خبر را منصوب كنند و آن را خبر افعال ناقصه نامند و آنها عبارت است از: «كان ، ظل ، بات ، اضحى ، اصبح ، امسى، صار ، ليس ، زال ، برح ، فتى ، انفكّ» .

افعل:

افعى:

افعى جُرهَمى:

اُفُق:

اِفقار: