انوَرى:

انورى از مردم ابيورد «شهركى از شهرهاى خراسان بين نساء و سرخس» است وى در دوران كودكى به اكتساب علوم متداوله زمان پرداخت و در بيشتر علوم خاصه حكمت و رياضى و نجوم مايه كافى اندوخت.

در همان اوقات موقعى كه موكب سنجرى در رادكان نزول كرده بود روزى انورى بر در مدرسه نشسته بود مشاهده كرد مرد محتشمى با غلامان بسيار از آنجا مىگذرد. پرسيد اين مرد كيست ؟ گفتند: شاعر سلطان است. انورى با خويش گفت: عجبا شيوه شاعرى با اين پستى و اين شخص چنين محتشم و پايه علم بدين بلندى و من چنين فقير و مفلوك. از ديدن آن حال بر آن شد كه او هم براى امرار معاش به شاعرى پردازد، در همان شب قصيدهاى كه بدين مطلع است:

به نظم آورد و صبح روز ديگر براى عرض قصيده متوجه اردوى سلطان سنجر گشت و آن را بعرض رسانيد، سلطان از شنيدن آن قصيده بسيار خوشش آمد و او را از زمره ملازمان درگاه ساخت و براى او مشاهره و جامگى مقرر فرمود و او در ملازمت سلطان به مرو رفت.

خسروا بنده را چو ده سالستكه همى آرزوى آن باشد

معلوم مىشود كه انورى سالها بوده كه شعر مىگفته و از ده سال پيش آرزوى مجلس سلطان را داشته و مىخواسته كه مديحه خويش را به سلطان عرضه بدارد و تا اين وقت او را ممكن نشده است.

شاعرى درباره حكيم انورى گويد:

در روز حكم او نوزيده است هيچ باديا مرسل الرياح تو دانى و انورى

خاطرى دارم منقاد چنانك اندر حالگويدم گير هر آن علم كه گويم كه بيار

اگر محول حال جهانيان نه قضاستچرا مجارى احوال بر خلاف رضاست

كسى ز چون و چرا دم همى نيارد زدكه نقشبند حوادث وراى چون و چراست

بلكه بر هر علم كز اقران من داند كسىخواه جزوى باشد آن و خواه كلى قادرم

از طبيعىرمز چند ار چند بى تشويش نيستكشف دانم كرد اگر حاسد نباشد ناظرم

اينهمه بگذار با شعر مجرد آمدمچون سنايى هستم آخر گرنه همچون صابرم

در تاريخ رحلت انورى نه قول مختلف ذكر كردهاند سال 544، 546، 547، 560، 575، 580، 585، 587، 597 هجرى قمرى. شش روايت اول كه پيش از 582 است قطعاً درست نيست زيرا انورى درباره قران سبعه سياره كه در 582 روى داده است حكمى كرده كه معروف است و در بسيارى از كتابها بدان اشاره كردهاند براى تفصيل بيشتر و شرح احوال وى به مقدمه جلد دوم كتاب ديوان انورى از مدرس رضوى مراجعه شود.

انوشيرَوان:

حمدالله مستوفى نويسد: انوشيروان عادت و آيين و شمايل نيكو داشت و عدل و داد نيكو نهاد. ترتيب خراج ملك و ضبط لشكر داده و دفتر عرض و عارض او پيدا كرد. كتاب كليله و دمنه در عهد او از هند به ايران آوردند (رجوع شود به باب برزويه طبيب مقدمه كليله) (تاريخ گزيده ص 119 به بعد) .

مشهورترين بنايى كه پادشاهان ساسانى ساختهاند قصرى است كه ايرانيان طاق كسرى يا ايوان كسرى مىنامند و هنوز ويرانه آن در محله اسپانبر موجب حيرت است. ساختمان اين بنا را به خسرو اول انوشيروان نسبت دادهاند. عهد بزرگ تمدن ادبى و فلسفى ايران با سلطنت خسرو انوشيروان آغاز مىشود. ايران در زمان انوشيروان چنان عظمتى يافت كه حتى از عهد شاهپوران بزرگ نيز در گذشت و توسعه ادبيات و تربيت معنوى اين عهد را كيفيت مخصوص بخشيد . (از كتاب ايران ـ در زمان ساسانيان)

اُنُوف:

اَنوق :

اَنْوُق :

اَنوك:

اِنهاء:

اَنهار:

اِنهِداد:

اِنهدام:

اِنهزام:

اِنهِضام:

اِنهِمار:

اِنهِمام:

اَنهى :

اِنهِيار:

اَنى:

اِنى :

اِنّى (اصطلاح فلسفى و منطقى) :

اَنياب :

اَنيث :

اَنيس:

اَنيق :

اَنين:

اَو:

اِواء :

اَوائِل :

اَوّاب:

اَوابِد :

اَوّابين :

اَواخِر :

اَواخِى:

اُوار :

اَواسِط :

اَواق :

اَواقِى :

اَوام :

اُوام :

اَوامِر :

اَوان :

اوانى:

اوّاه:

و از امام باقر (ع) رسيده كه اوّاه كسى است كه در نماز خود و در صحراها و در حال تنهائى و خلوات به درگاه خداوند تضرع كند.

اَوب:

اَوبار:

اوباش:

امام هادى (ع) فرمود : همين اوباش و اراذلند كه كشنده پيامرانند، و عامّه كه مىگويند از «عُمى» (كورى) گرفته شده كه خداوند اكتفا ننمود كه آنها را به چهارپايان تشبيه كند تا اينكه فرمود از آنها نيز گمراهترند.

امام صادق (ع) به مفضل فرمود: اى مفضل اين اوباش و اراذل (به نام شيعه) را به چيزى مگير، شيعه على (ع) تنها آن كسى است كه شكم و فرج خود را از حرام بدور دارد و در بندگى پروردگار خود كوشا بوده عملش را براى خدا خالص گرداند و از او اميد پاداش داشته باشد و از عقوبتش بيمناك، اگر چنين كسانى را ديدى آنها شيعه جعفرند.

از امام صادق (ع) نقل است كه دو نفر به نامهاى: هيت و مانع در شهر مدينه بودند (كه از اوباش شهر بشمار مىآمدند) روزى با يكى (از ياران پيغمبر كه قرار بود باتفاق سپاه اسلام به طائف رود) سرگرم صحبت بودند ـ و پيغمبر سخن آنها را مىشنيد ـ به وى مىگفتند: اگر ان شاء الله به طائف رفتيد بر تو باد به دختر غيلان ثقفى كه زنى شوخ، زيبا، با اندامى موزون، سفيد و... مىباشد. پيغمبر(ص) چون شنيد برآشفت و فرمود: از اين به بعد شما اوباش را در اين شهر نبينم، و دستور فرمود آن دو را به جائى به نام غرباء تبعيد كردند و تنها روزهاى جمعه به شهر مىآمدند و ما يحتاجشان را مىخريدند و بازمىگشتند. (بحار:70/11 و 68/187 و 75/300 و 22)

اَوبر :

اوبه:

اُوتاد:

از اين حديث برمىآيد كه همچنانكه كوهها ميخهاى ظاهرى زمينند كه زمين بدانها معتدل و متوازن مىماند (و الجبال اوتادا) در عالم معنى نيز اولياء الله ميخهاى نگهدار زميناند.

و برخى گويند: اوتاد چهار تن از اولياء هستند كه هميشه در عالم برقراراند و اگر يكى از آنها بميرد ديگرى بجاى او آيد.

اوتار:

اَوثان:

اوثَق:

اَوج:

اَوجاع:

اوجَب:

اَوجَع:

اوجَه:

اوحَد:

اوحَش:

اَود:

اَوَد:

نيز در حديث است: «انشأ الارض فامسكها...و حصّنها من الاود و الاعوجاج». (بحار:4/255)

اَوِدّاء:

اوداج:

اوراد:

اوراق:

اورنگ:

اوريا:

اَوَز:

اَوزار :

اوزاعى:

اوراست كتاب السنن و كتاب المسائل در فقه.

اوزان:

اوزان و مقادير شرعى :

2 ـ بريد : مسافتى معادل چهار فرسنگ .

4 ـ درهم ، درهم بغلّى : معادل هشت دانق . درهم شرعى : شش دانق و معادل با 14 قيراط .

6 ـ رطل ، رطل عراقى : 130 درهم يا 91 مثقال . رطل مدنى : 150 درهم و معادل21135 مثقال . رطل مكّى : 265 درهم و معادل با 182 مثقال .

8 ـ طسوج : برابر است با سه دانه جو ، و هر 4 طسوج مساوى است با يك دانق و هر 24 طسوج يك درهم است .

10 ـ قنطار : به «قنطار» رجوع شود .

12 ـ كر . به «كر» رجوع شود .

اَوزَن:

اَوس بن ثابت: