اوس بن حارثه:

گفته شده كه اوس و خزرج دو برادر بودند از يك پدر و مادر و ميان اين دو دشمنى افتاد و خونريزى و جنگ آنها صد و بيست سال به طول كشيد كه آتش جنگشان به اسلام فرو نشست.

به «تبع» و «انصار» نيز رجوع شود.

اوس بن صامت:

اوساخ:

اوساط:

اوِستا:

به گفته دين كرت در عهد هخامنشيان دو نسخه از اوستا در ايران بوده است كه اسكندر يكى را در آتش سوزى استخر سوخته و نسخه ديگر را اسكندر با خود برده و آنچه راجع به طب و نجوم و فلسفه و جغرافيا و جز آن بوده به يونانى نقل داده و بخشهاى ديگر از ميان رفته است. (يادداشت بخط مرحوم دهخدا)

برحسب روايات در سىامين سال سلطنت گشتاسب، زردشت اين كتاب را بر 12 هزار پوست گاو بخط زرين به گشتاسب عرضه مىكند و او دين زردشت مىپذيرد.

اوصاف:

اوصال:

اوصياء:

اوضاع:

از آيات متعدده قرآن و نيز روايات برمىآيد كه اوضاع عمومى مردم از حيث خوشى و ناخوشى گشايش و تنگى معيشت و بطور كلى لطف و بىلطفى، مهر و بى مهرى خداوند نسبت به مردم بستگى به روش و رفتار آنها دارد: (انّ الله لا يغيّر ما بقوم حتى يغيّروا ما بانفسهم و اذا اراد الله بقوم سوء فلا مردّ له و مالهم من دونه من وال) ; خدا
چون نعمتى به قوم و ملتى دهد آن را دگرگون نسازد ـ و از آنان نستاند ـ مگر اينكه خود آنها اوضاع عملى خويش را دگرگون سازند ـ از طاعت به معصيت، از عدل بظلم، و از تقوى به بىباكى گرايند ـ و چون خداوند بدى قوم و ملتى خواهد كسى نباشد كه او را باز دارد و كس نتواند آنها را يارى و پشتيبانى كند. (رعد:11)

از ابن عباس آمده كه چون خداوند به قومى نعمتى بخشد و آنها نعمت را سپاس نهند خداوند آن نعمت را بر آنان افزايش دهد ، و چون كفران ورزند آن را از آنها بستاند چنانكه قرآن گويد: (لان شكرتم لازيدنّكم و لان كفرتم انّ عذابى لشديد).

اوطار:

اوطاس:

پس از پايان جنگ حنين و شكست كفار گروهى از آنان گريخته و در «اوطاس» گرد آمدند، پيغمبر (ص) ابو عامر اشعرى را با سپاهى كه ابو موسى اشعرى نيز در جمع آنها بود بدانجا گسيل داشت و چون با آنها روبرو شدند ابو عامر خود علم به دست گرفت و به نبرد پرداخت تا به شهادت رسيد، سپس ابو موسى علم برداشت و مسلمانان دليرانه بجنگيدند تا پيروز شدند. (بحار:21/162)

اَوطان :

اَوعار :

اَوعِيَه:

اوغاد:

اَوغام :

اَوفَر :

اَوفق :

اوفى:

اوفياء:

اوقاص:

اَوقَع :

اَوقى:

اَوقِية:

از امام صادق (ع) نقل است كه پيغمبر(ص) مهر زنان و دخترانش را هرگز بيش از دوازده اوقيه و نيم مقرر نداشت و اوقيه چهل درهم است. (بحار:22/198)

اَوكار :

عن رسول الله (ص) : «لا تطرقوا الطير فى اوكارها ، فانّ الليل امان لها»: شب هنگام متعرض لانه پرندگان مشويد، كه شب ايمنگاه آنها است . (بحار:76/162)

اَوكَد :

اَول :

اُوَل :

اَوَّل:

«الحمد لله الاوّل فلا شىء قبله» (نهج : خطبه 96). اميرالمؤمنين (ع): «اول عوض الحليم من حلمه انّ الناس انصاره على الجاهل»: نخستين پاداش شخص بردبار از بردبارى خود، آن كه مردم طرفدار و ياور او عليه آن ناناند كه بر او حلم ورزيده است . (نهج : حكمت 206)

از امام صادق (ع) وجه توصيف خداوند به اين دو صفت سؤال شد فرمود: اول است كه از چيزى پيش از خود نشأت نگرفته و آغازى ندارد. آخر است نه به اين معنى كه نهايتى داشته باشد چنانكه در مورد مخلوقين بدين معنى است، بلكه او قديم است، اول است، آخر است، ازلى و ابدى است بى آنكه ابتدا و انتها و حدوث در او متصور باشد، و از حالى به حالى نگردد، او آفريدگار هر چيز است. (بحار:4/182)

اُولاء:

اُولات:

اَولاد:

اُولجايتو:

اولئك:

اُولو:

اُولوالامر:

مفسران (عامه) را در معنى «اولى الامر» دو قول است: 1 ـ امرا و زمامداران. اين قول از ابو هريره و بنقلى از ابن عباس و ميمون بن مهران و سدّى نقل شده و جبائى و بلخى و طبرى نيز اين را اختيار كردهاند.
2 ـ علماى دين; زيرا آنانند كه در مسائل دينى مرجعيت دارند نه زمامداران. اين قول از جابر بن عبدالله و مجاهد و حسن و عطا و جمعى از علما نقل شده است .

جابر انصارى گويد: از پيغمبر (ص) معنى (اطيعو الله و اطيعوا الرسول و اولو الامر منكم)پرسيدم و گفتم: ما خدا و رسول را شناختيم ولى مراد از اولوا الامر (فرمانروايان) كيست؟ فرمود: اى جابر آنان جانشينان من و پيشوايان مسلمانان پس از من مىباشند كه اول آنها على بن ابى طالب(ع) و پس از او حسن و حسين و على بن الحسين و محمد بن على كه از او در توراة به باقر ياد شده و ديگر صادق جعفر بن محمد و سپس موسى بن جعفر و پس از او على بن موسى و پس از او محمد بن على و پس از او على بن محمد و پس از او حسن بن على و پس از او همنام و همكنيه من حجّت خدا بر روى زمين و باقى مانده خلفاى خدا در ميان بندگانش فرزند حسن بن على كه خداوند به دست او شرق و غرب عالم را بگشايد، وى از شيعيانش غايب شود چنان غيبتى كه بجز مؤمنينى كه خداوند دل آنان را به ايمان آزموده باشد كسى به امامت او ايمان نداشته باشد.

روزى حسن بن صالح بن حىّ به خدمت امام صادق (ع) رفت و عرض كرد: اى فرزند پيغمبر خدا ! مراد از اولو الامر در آيه (اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولو الامر منكم) كيانند؟ فرمود: علما. حسن گويد: ما از نزد حضرت بيرون شديم، در بين راه به خود گفتم: جواب حضرت مبهم بود چرا نپرسيدم كدام علما؟ برگشتم و عرض كردم: مرادتان از علما كيست؟ فرمود: امامان از ما اهلبيت. (بحار:23/289 و 47/29)

اولوالضرر:

اولوالعزم:

ولى از برخى روايات چنان برمىآيد كه پيامبران اولو العزم پيامبرانى هستند كه داراى شريعت جديد باشند. و بتصور نگارنده، اين امتياز (داراى شريعت بودن) از آثار و ثمرات آن صفت باشد، بدين معنى كه چون آنها داراى صفت عزم بودند خداوند، ايشان را شايسته مقام مجدّد شريعت بودن يافت و لذا آنها را بدين خلعت مشرّف داشت.

و از آن حضرت رسيده كه فرمود: سران پيامبران و مرسلين پنجند و آنانند اولو العزم و آسيا (ى نبوت) بر آنها دور مىزند: نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و محمد صلى الله عليهم و على جميع الانبياء (بحار:16/357). سماعه گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم: اولو العزم كه در آيه (فاصبر كما صبر اولو العزم من الرسل)آمده كيانند و چگونه اينان اولو العزم شدند؟ فرمود: بدين جهت كه نوح با كتاب و شريعتى نوين مبعوث گشت و هر پيغمبر كه پس از او آمد كتاب و شريعت او را پيروى مىكرده تا زمان ابراهيم كه صحف آورد و بعزم و تصميم به ترك كتاب نوح مأمور گرديد، نه بدين معنى كه كتاب او را منكر شود (بلكه تا به كتابى كاملتر عمل كند) و هر پيامبر كه پس از ابراهيم بيايد ، مىبايد شريعت و سنت و كتاب او را پيروى كند و وضع بدين منوال بود تا موسى بيامد با تورات و عزم بر ترك صحف ابراهيم، و هر پيغمبر كه پس از موسى آمد تورات موسى و شريعت و منهج او را دنبال كرد تا اينكه عيسى انجيل آورد و بعزم بر ترك شريعت و روش موسى مأمور گشت و چنين بود تا محمد (ص) مبعوث شد، او قرآن آورد و شريعت و منهاج خاص خود، و حلال او تا روز قيامت حلال و حرامش تا قيامت حرام است. (بحار:11/56)

اولو النُهى:

اولَويّت:

از امام صادق (ع) روايت شده كه رسول خدا (ص) فرمود: من بر هر مؤمنى سزاوارترم از خود او در تصرف در شئون او، و على (ع) پس از من نيز همين اولويت را حائز است. از امام (صادق) سؤال شد: مراد پيغمبر (ص) از اين اولويت چيست؟ فرمود: همانكه خود پيغمبر (ص) فرموده: «من ترك دينا او ضياعا فعلىّ، و من ترك مالا فلورثته»; هر آنكس دَينى يا عائله و نانخورى از خود بجاى گذارد بر من است كه دينش را ادا كنم و هزينه افراد خانوادهاش را تأمين نمايم، و اگر مالى بجاى نهاده باشد آن مال از آنِ ورثه او است. زيرا آنكس كه مالى ندارد (حتى) بر خودش ولايت (و اختيار) ندارد، و آنكس كه هزينه اهل و عيال خويش را نتواند تقبل كند امر و نهى وى بر آنها نافذ نتواند بود. و چون پيغمبر (ص) و اميرالمؤمنين (ع) پس از آن حضرت و همچنين هر كه در اين سمت (به عنوان حاكم اسلامى) پس از آن دو بزرگوار بود موظف است هزينه آنها را به عهده بگيرند از اين رو آنها اختيارشان بر آحاد ملت از خودشان بيشتر است; و اكثر ملت يهود كه اسلام آوردند پس از آن بود كه اين گفتار را از پيغمبر (ص) شنيدند، چه آنان (طبق اين قانون) از ناحيه خود و خانواده خاطر جمع گرديدند. (بحار:16/260)

اَولى:

اُولى:

اولياء:

اوّليات:

اَوَّلين :

اميرالمؤمنين (ع) : «فى آثار الاوّلين مزدجر ، و فى آبائكم الاوّلين تبصرة و معتبر»: مگر در آثار پيشنيان، شما را بازدارندهاى، و يا در پدران گذشتهتان، شما را پند و عبرتى نيست؟! (نهج : خطبه 99) . «و ذلك يوم يجمع الله فيه الاولين و الآخرين لنقاش الحساب»: و آن (قيامت) روزى است كه پيشينيان و پسينيان را خداوند براى حسابگيرى فراهم سازد . (نهج:خطبه102)

اوّلين:

اولين آفريده در جهان ماده: آب. در عالم مجردات: عقل. در عالم انوار: نور . كاملترين آفريده خداوند: حضرت ختمى مرتبت.

اولين مسلمان (متدين به اكمل اديان): محمد بن عبدالله (ص)، به موجب آيه: (و انا اول المسلمين)و بدليل آيه: (قل انى امرت ان اكون اول من اسلم).

اولين خانه كه بر روى زمين بنفع عامه مردم بنا گرديد: كعبه. (ان اول بيت وضع للناس للذى ببكة).

اولين مسجد بر روى زمين: مسجد الحرام. اولين مسجد در عهد خاتم الانبياء در مكه، مسجدى كه عمار ياسر بنا كرد. اولين مسجد كه در مدينه بنا شـد : مسجد قبا.

اولين شهيد در اسلام: سميه، مادر عمار ياسر. اولين شهيد از مهاجرين: مهجع، مولى عمر بن خطّاب. اولين شهيد از انصار: بقولى عمير بن حمام بن جموح سلمى، كه در بدر به دست خالد بن اعلم به شهادت رسيد. و بنقلى: حارثة بن سراقة بوده.