اِيتِمام:

ايثار:

چون ساحران ـ كه حقانيت موسى بر ايشان آشكار گشته بود ـ مورد توبيخ و تهديد فرعون قرار گرفتند به وى گفتند: (لن نؤثرك على ما جاءنا من البينات و الذى فطرنا فاقض ما انت قاض انمّا تقضى هذه الحياة الدنيا); سوگند به آنكه ما را آفريد هرگز منفعت تو را بر مصلحت خويش برنگزينيم با وجود آن دليل آشكار كه بر ما هويدا گشت، هر چه خواهى كن، كه تنها كارى كه از دست تو برمىآيد آن است كه زندگى اين جهانى را از ما بستانى. (طه:71)

قرآن كريم در ستايش انصار (ياران مدنى پيغمبر اسلام) مىفرمايد: (و الذين تبوّأوا الدار و الايمان من قبلهم يحبون من هاجر اليهم و لا يجدون فى صدورهم حاجة مما اوتوا و يؤثرون على انفسهم و لو كان بهم خصاصة...) ; و آنان كه از پيش (پيش از هجرت مهاجران) مدينه را خانه ايمان گردانيدند و مهاجران را كه بسوى آنها آمدند دوست مىدارند و از اين كه پيغمبر (ص) اموال بنى نضير را به آنها اختصاص داد و از آن غنايم چيزى به انصار عطا ننمود در دل خويش هيچ كينه و حسدى درباره مهاجران نمىيابند و هر چند به چيزى نيازمند باشند مهاجران را در آن چيز بر خود مقدم ميدارند و آن را در اختيار آنها مىنهند ... (حشر:9)

امام باقر (ع) فرمود: خداى را بهشتى است كه جز سه كس شايسته آن نباشد : كسى كه عليه خود قضاوت كند و آنكه براى خدا به ديدار برادر مؤمن خويش رود ، و كسى كه محض خوشنودى خدا برادر مؤمن خويش را در چيزى كه خود بدان نياز دارد بر خويشتن مقدم دارد. (بحار:74/348)

در امالى در تاريخ پيغمبر اسلام چنين آمده كه: شبى مردى به نزد آن حضرت آمد و از گرسنگى شكوه نمود، حضرت كسى را به خانه همسران خود فرستاد. آنان گفتند: ما چيزى جز آب در خانه نداريم. فرمود: پس چه كسى امشب اين مرد را از گرسنگى نجات مىدهد؟ على (ع) برخاست و عرض كرد: من آمادهام. پس وى را به خانه برد و به فاطمه(ع) گفت: در خانه چه داريم؟ فاطمه(ع) گفت: جز غذاى كودكان چيزى در خانه نيست ولى مهمان را بر خود و فرزندانمان مقدم مىداريم و آنرا به وى مىدهيم. على (ع) فرمود: پس كودكان را بخوابان و چراغ را خاموش كن. پس آن غذا را به مهمان دادند و خود گرسنه ماندند. (صافى:258)

در حديث است كه روزى كلّه گوسفندى را به خانه يكى از اصحاب پيغمبر (ص) هديه بردند، آن صحابى نزد خود گفت: فلان همسايهام از من نيازمندتر است، پس آن را به همسايهاش هديه كرد، او نيز به همسايه خود هديه كرد و همچنين تا به هفت خانه منتقل شد و آخر به خانه همان شخص اول بازگشت. (درّ المنثور:6/95)

اِيثاق:

اِيجاء:

ايجاب:

ايجاد:

ايجار:

ايجاز:

اِيجاف :

ايحاء:

اِيحاش:

اَيد :

اَيد :

اَيِّد :

اِيداء :

اِيداع :

اَيدِى :

اميرالمؤمنين (ع) : «الغنى الاكبر : اليأس عمّا فى ايدى الناس» : بزرگترين بىنيازى آن است كه از آنچه در دست مردم است نوميد باشى (نهج : حكمت 342) . «الجهاد بأيديكم ثم بالسنتكم ثم بقلوبكم» : جهاد نخست با دست (جهاد فيزيكى) و سپس با زبان و پس از آن (اگر هيچ كدام ميسّر نبود) با دلهاتان . (نهج : حكمت 375)

ايذاء:

ايذان:

اَير:

ايراد:

اى ربّ:

ايرج ميرزا:

ورود ايرج به تهران مصادف با انقلاب مشروطه بود و مىگويند كه با مشروطه خواهان در تحصن حضرت عبد العظيم (1323 ق) همراه بوده است.

دوران اقامت ايرج ميرزا در خراسان بارورترين دوران فعاليت ادبى اوست. اشعار اوايل دوران شاعرى ايرج جز مقدارى قصيدههاى مديحه نيست.

مضامين و موضوعات عمده شعر ايرج از اين قرار است: 1 ـ انتقاد از اوضاع سياسى و اجتماعى كشور. 2 ـ خرده گيرى از پردگيان و پرده پوشان. 3 ـ تشويق جوانان به دانش اندوختن و علم آموختن.
4 ـ توجه فراوان به تعليم و تربيت كودكان. 5 ـ اظهار علاقه به مادر و حق شناسى از او. 6 ـ تشويق مردم به وطن پرستى و تقدير از وطن پرستان. 7 ـ انتقاد از زاهدان ريايى. اشعار باقى مانده دوره جوانى ايرج محدود به ده، دوازده قصيده است كه درباره سلام اعياد و مدح رجال و بزرگان همعصر خود سروده است و ده دوازده غزل دارد. ايرج حدود 60 قطعه در باب مسائل سياسى و اجتماعى و كارهاى متفرقه سروده است. مثنوى عارفنامه ايرج از معروفترين آثار اوست كه در 515 بيت سروده شده است. قطعه مادر يكى از شاهكارهاى ادبيات معاصر ماست. مثنوى زهره و منوچهر كه موضوع آن از ويليام شكسپير گرفته شده از اشعار متين و استوار ايرج است. گرايش به سادگى و زبان گفتگو در اشعار ايرج او را يكى از پيشگامان انقلاب ادبى به شمار آورده است. جنبه هزل و طنز در اشعار ايرج بسيار قوى است. ايرج ميرزا علاوه بر شاعرى دبيرى توانا و منشى و كاتبى چيرهدست بوده و پيوسته رؤسا و كارفرمايانش نوشتن نامههاى اخوانى را به وى واگذار مىكردهاند.

برآمد بامدادان مهر انورجهان را كسوت نو كرد در بر

نبى اندر غدير خم برافراشتجهاز چار اشتر جاى منبر

همه بر گرد او گرديده انبوهگروه بى شمار و خيل بى مر

در مدح حضرت مولاى متقيان على(ع):

گفتم على خلاصه تشكيل كاف و نونگفتا على نتيجه تركيب ماء و طين

خوش آن كه او را در دل بود ولاى علىكه هست باعث رحمت به دنيى و عقبى

مهين امام هدى بهترين دليل اممستوده شير خدا فر خجسته صهر نبى

رسمست هر كه داغ جوان ديد دوستانرافت برند حالت آن داغ ديده را

سرگشته بانوان وسط آتش خيامچون در ميان آب نقوش ستارهها

جاه و جلال على (ع):

بر مسند دنى فتدلى نهاد پاىدستى ز غيب آمد و بر پشت او نشست

گويند پا نهاد به دوش نبى علىاز طاق كعبه خواست چو اصنام را شكست

ايزاء:

ايزار:

ايزاع:

اِيزَد :

اِيسار :

ايساغوجى:

اِيساف:

ايستادگى:

ايستادن:

ايستادن در برابر خدا: در حديث آمده كه خداوند به موسى بن عمران (ع) وحى نمود: چون در برابر من مىايستى مانند ايستادن شخص ذليل محتاج بايست. (بحار:13/358)

ايصاء:

اِيصاد :

اِيصال:

ايضاً:

ايضاح:

اِيعاء :

اِيعاب :

اِيعاد :

ايعار:

ايعاز:

اِيغار:

ايغال:

ايفاء:

ايفاد :

اِيفاض :

ايقاب:

ايقاد:

اَيقاظ :

اِيقاظ:

اِيقاع:

ايقاع در اصطلاح فقه مقابل عقد است: معاملهاى كه نياز به دو طرف نداشته باشد، مانند طلاق و ابراء.

اِيقان:

اِيكال:

اَيكَة:

اِيل:

اَيِّل :

اِيلاء:

ايلاج :