روايات متواتره معتبره در اين باره دارد بدليل ديگرى نيز استدلال مىكند وآن اين است كه كلمه (انما) در آيه از ادوات حصر است بدين معنى كه ما بعد خود را كه اثبات نموده تحقق مىبخشد وجز آن را نفى مىكند مثلاً اگر گفته شد : «انما فى الدار زيد» بدين معنى است كه زيد در خانه هست وجز زيد كسى ديگر نيست . بنابر اين ، معنى آيه اين مىشود كه اراده خدا به از ميان بردن پليدى وتطهير منحصر مىشود به مخاطب «آيه» كه ضمير مخاطب «كم» باشد ، حال اگر اراده (خواستن) تنها به معنى خواستن باشد (واراده تشريعى ) ، انحصار محقق نگردد زيرا خداوند از هر مكلفى خواسته خود را از پليدى پاك سازد وتطهير نمايد ، ناچار بايد بگوئيم اراده ، اراده تكوينى است يعنى خداوند نه تنها مىخواهد بلكه خواسته خود را به اذهاب رجس وتطهير ، عملى مىكند وبه عبارت روشنتر خداوند رجس را از مخاطب در آيه از ميان برده ومخاطب را تطهير نموده واين همان عصمتى است كه شيعه در مورد آن پنج تن حاضر در زمان خطاب : محمد وعلى وفاطمه وحسن وحسين قائلند زيرا جز آنها كسى محل احتمال عصمت نيست .

واگر گفته شود آيات قبل وبعد به ازواج پيغمبر (ص) مربوطند پس اين آيه نيز بدان سياق باشد ، گوئيم مذكر بودن ضمير خلاف آن را مىرساند وچنين روشى (انتقال در طى كلام از مخاطبى به مخاطب ديگر وسپس بازگشت به مخاطب اول) در كلام عرب متداول ومتعارف است ودر قرآن نيز آمده است . (مجمع البيان)

آيه جهاد :

آيه حجاب :

آيه سَتْر :

(قل للمؤمنين يغضوا من ابصارهم); اى محمد ، مردان مسلمان را بگوى بخشى از نگاه خود را (كه تفصيل آن به سنت رسول موكول است) باز دارند . (ويحفظوا فروجهم); وشرمگاههاى خود را (از هر ناظر محترم جز همسر) مستور وپنهان دارند (ذلك ازكى لهم) ; كه اين كار براى دين ودنياى آنها سودمندتر وپاكيزهتر و به خداى ترسى نزديكتر است وآنها را از بدبينى بيكديگر دورتر مىدارد . (ان الله خبير بمايصنعون) ; كه خداى به كارهاى پنهان وآشكار بندگان آگاه است .

(ولايبدين زينتهن الا لبعولتهن ...); و ـ بطور كلى ـ زيب وزينت خويش را جز براى اشخاص ذيل ظاهر نسازند ، وآنها عبارتند از : شوهران ، وپدران وپدر شوهران وفرزندان و فرزندان شوهران وبرادران وبرادر زادگان وخواهر زادگان وزنان آزاد وكنيزان ومردان وابستهاى كه ميل جنسى در آنها نباشد (مانند پيران واختگان) وكودكانى كه شرمگاههاى زنان را بچيزى نمىگيرند .

(وتوبوا الى الله جميعا ايها المؤمنون لعلّكم تفلحون) . (نور : 30 و31)

آيه سجده :

آيه سُخرة :

آيه سيف :

آيةالكرسى :

در حديث آمده كه : مردى نزد اميرالمؤمنين (ع) از آب شكم شكوه نمود . حضرت به وى دستور داد آيةالكرسى را بر شكم خود بنويس وهم آنرا (درظرفى يا بر ورقى كه قابل شستن باشد) بنويس وآنرا شسته وآب آنرا بنوش كه بخواست خدا شفا يابى ، وى چنين كرد وشفا يافت .

از حضرت رضا (ع) روايت شده كه فرمود : هر كه آيةالكرسى را هنگام خواب بخواند ان شاء الله بيمارى فلج او را تهديد نكند وهر كه آن را پس از نماز بخواند هيچ نيشدارى او را زيان نرساند .

پيغمبر (ص) فرمود : هر كه آيةالكرسى را بعد از هر نماز بخواند خداوند نمازش را قبول كند ودر امان وپناه خدا باشد . (بحار:92/262 و76/151 و86/34)

آيه مباهله :

آيه مودت :

يعنى : اگر دوستى آل محمد رفض است پس عالميان گواه باشند كه من رافضيم .

آيه نبأ:

الف : «مفهوم شرط» ، بدين معنى كه طبق منطوق آيه ، اگر آورنده خبر (مخبر) فاسق باشد ، «تبيّن» (تحقيق وتفحص) در باره آن واجب است ، مفهومش اين است كه در غير اين صورت ، يعنى جائى كه آورنده خبر عادل باشد «تبيّن» واجب نيست وبايد آن را قبول كرد . بطور خلاصه ، تعليق حكم وجوب تبيّن بنابر شرط «فاسق بودن مخبر» مقتضى «انتفاء آن حكم» در صورت «انتفاء شرط مذكور» مىباشد .

آيه نَجْوى :

آيه نَفر :

الف) به موجب اين آيه شريفه ، معرفت احكام و «تفقه در دين» بر مؤمنين واجب است واز هر قومى ، طائفهاى بايد براى اين كار رهسپار شوند . به نوشته اصوليين ، تعبيرى كه در آيه شريفه آمده ، بدان معنى است كه اجتهاد «تفقه» ، وجوب كفايى دارد، نه عينى .

ج) مطلب ديگرى كه از آيه استفاده شده «حجيت خبر واحد» است . زيرا به مقتضاى آيه شريفه ، «نفر» يعنى رهسپار شدن براى طلب علم و «تفقه در دين» و نيز «انذار» يعنى بيم دادن در ابلاغ احكام كه غايت «نفر» مىباشد واجب است . بنابر اين «حذر وتحذر» برحذر بودن ، مطلوب و واجب است ، زيرا در غير اينصورت «وجوب انذار» لغو مىشود . بعلاوه «حذر» غايت «انذار» واجب است وغايت واجب ، بايد واجب باشد . از اين مقدمات چنين نتيجه مىگيريم كه گفته منذرين ومبلغين ، اعم از فقهاء ورواة ، مقبول و«حجت» وعمل بدان واجب مىباشد . (دائرةالمعارف تشيع)

اِئتِدام :

اِئتِزار :

اِئتِفاك :

نقل است كه اميرالمؤمنين(ع) در شهر بصره پس از پايان جنگ جمل، خطاب به مردم آنجا فرمود: «.. يا اهل المؤتفكة ائتفكت باهلها ثلاثا و على الله تمام الرابعة...»: اى مردم شهر غضب شده به سرنگونى! اين شهر سه بار با سكنه خود زير و زبر شده است و بر خدا است كه چهارمين بار نيز آن را سرنگون سازد. (بحار:60/39 از شرح نهج ابن ميثم)

اِئتِلاف :

ابوعبدالله الصادق(ع): «انّ ائتلاف قلوب الابرار ـ اذا التقوا و ان لم يظهروا التودد بالسنتهم ـ كسرعة اختلاط قطر الماء على مياه الانهار، و انّ بُعد ائتلاف قلوب الفجّار اذا التقوا ـ و ان اظهروا التودد بالسنتهم ـ كبعد البهائم من التعاطف و ان طال اعتلافهم على مزود واحد»: همانا سازوارى دلهاى نيكان هنگام ملاقات با يكديگر ـ گرچه با زبان با يكديگر اظهار مودت نكنند ـ آنچنان سريع است بسان سرعت پيوستگى قطرات باران به رود باران، و همانا پراكندگى و انفصال دلهاى بدان از يكديگر به گاه ملاقات ـ هر چند با زبان خود اظهار دوستى و محبت كنند ـ آنچنان است كه چهارپايان با يكديگر، هر چند روزگارانى در يك آغل علف خورده باشند. (بحار:61/149 از مجالس ابن الشيخ)

اِئتِمان :

رسول خدا(ص): «من ائتمن غير امين فليس له على الله ضمان، لانه قد نهاه ان يأتمنه»: هر آن كس كه شخص خائنى را امين خويش بگيرد ـ و امانت خود را به وى بسپارد ـ خداوند ايمنى آن مال را ضامن نگردد، كه حضرتش وى را از امينگيرى چنان كسى نهى نموده است. (بحار:79/127)

أَئِمَّة :

علىّ (ع) : «انّ الائمّة من قريش غرسوا فى هذا البطن من هاشم ، لا تصلح على سواهم ، و لا تصلح الولاة من غيرهم»: همانا پيشوايان، همه از بيت قريش مىباشند، درخت وجودشان در سرزمين اين تيره از هاشم غرس شده است، مقام زمامدارى در خور ديگر مردم نيست . (نهج:خطبه 144)

«انّ الله تعالى فرض على ائمّة العدل ان يقدّروا انفسهم بضعفة الناس ، كيلا يتبيّغ بالفقير فقره»: خداى تعالى بر زمامداران اسلامى فرض و واجب نموده است كه خويشتن را با مردمان ضعيف همسان سازند تا بار فقر بر دوش فقير گرانى ننمايد . (نهج:خطبه 209)

اَب :

اَبّ :

اِباء :

ابوعبدالله الصادق (ع) : «ابى الله ان يجرى الاشياء الاّ بالاسباب ، فجعل لكلّ سبب شرحا ، و جعل لكل شرح علما ، و جعل لكلّ علم باباً ناطقاً ، عرفه من عرفه و جهله من جهله ، ذلك رسول الله (ص) و نحن»: خداوند نخواسته است جز اين كه هر چيزى را به سببهاى خود جريان يابد، لذا براى هر سببى شرحى مقرر داشت و هر شرحى را دانشى راهگشا كرد، و هر دانشى را درب ورود گويائى داد، آن كه او را شناخت شناخت و آن كه نشناخت نشناخت، آن رسول خدا مىباشد و ما . (بحار:2/90)

ابابيل :

ابابيل حال است از «طيرا» يا صفت آن است . (مجمع البيان)

سنگريزهاى كه با آن پرندگان بود از «سجيل» بود كه بنقل ابن عباس معرب «سنگ گل» است . (مجمع البيان)

اِباحَة :

اباحة در اصطلاح علم اصول فقه يكى از احكام خمسه تكليفيه و به معنى عدم رجحان يكى از فعل وترك ، وتساوى آن دو است .

اباحه عقليه :

اِبادة :

اَبّار :

اِبارَة :

اَباريق :

اُباض :

اِباض :

اِباضى :

اباضيه :

اَباطح :

اَباطيل :

اَباعِد :

اِباق :

برخى فقها مطلق گريختن بنده از مولى را «اباق» نامند .

اَبالِسة :

اَبان :

اَبان :

اَبان :

اَبان :

اَبان :

او نخستين كسى بود كه سيرت رسول(ص) را تدوين كرد اما مدوّنات خود را در سال 82 بدست سليمان بن عبدالملك ـ كه وى در اين سال به حج آمده بود ـ داد و او آن را تلف نمود . ابان مردى بذله گوى بود كه صاحب اغانى داستانهائى از او در اين باره دارد . در اواخر عمر به بيمارى فلج وكرى دچار گشت وبه سال 105 هـ ق درگذشت . (اعلام زركلى)

اِبّان :

اِبانة :