نگارنده گويد به احتمال قوى اين ابوالمحاسن جرجانى صاحب كتاب تكمله همان ابوالمحاسن مذكور است كه كتاب تفسير جلاءالاذهان از او است . يك نسخه خطى از اين تفسير كه دو مجلد اول و دوم آن است به شماره 2036 و يك نسخه خطى ديگر كه دو مجلد آخر تفسير مزبور است به شماره 1938 در كتابخانه مدرسه سپهسالار تهران مضبوط است . (ريحانة الادب)

جُرجانى:

ابوعبدالله حسين بن محمد كتبى هروى حاكم گويد : به سال 427 هـ خبر درگذشت ثعلبى صاحب تفسير و درگذشت حمزة بن يوسف سهمى در نيشابور به ما رسيد . (معجم البلدان)

سخاوى او را از ائمه جرح و تعديل دانسته است . از تأليفات اوست :

2 ـ معجم شيوخ جرجان .

جُرجانى:

او كتب متعدد و مفيدى تصنيف نمود كه از آن جمله است : المغنى فى شرح الايضاح كه در حدود سى مجلد است . المقتصد كه آن هم در شرح ايضاح و در سه مجلد است . اعجاز القرآن . كتاب العوامل . كتاب الجمل و شرح آن كه تلخيص نام دارد . اسرار البلاغه ، اين كتاب قديمى ترين تأليفى است كه در علم معانى و بيان نوشته شده و سكاكى از آن استفاده برده است . دلايل الاعجاز . العوامل المائة . العمده فى تصريف الافعال . التتمة فى النحو .

جِرجير:

جرجى زيدان:

وى پس از به پايان رساندن تحصيلات خود بر اثر فشار عمال دولت عثمانى به قاهره رفت و به نوشتن مجله «الزمان» پرداخت .

او به سال 1892 مجله معروف ماهانه «الهلال» را انتشار داد كه تاكنون توسط فرزندانش منتشر مىشود .

جرجى زيدان نخستين نويسنده عرب است كه به سبك نويسندگان اروپايى موضوعات تاريخى و علمى اسلامى را به صورت داستان (رمان) انتشار داد و اكثر اين داستانها به فارسى ترجمه شده است .

1 ـ تاريخ آداب اللغة العربية . در چهار جلد .

3 ـ علم الفراسة الحديث .

5 ـ تاريخ مصر الحديث .

7 ـ الفلسفة اللغوية و الالفاظ العربية .

9 ـ التاريخ العام منذ الخليقة الى الان .

11 ـ طبقات الامم او السلاسل البشرية .

جرجيس:

چون شاه چنين شنيد دستور داد او را بزندان برند و گوشت بدنش را بشانه آهنين شانه كنند و چون چنين كردند او بر اين شكنجه استقامت ورزيد پس دستور داد او را در ديگى پر از روغن زيتون جوشان افكندند كه يقين كردند مرده است ولى چون سر ديگ را برداشتند او را زنده يافتند ، دستور داد ميخ آهنين گداخته بسرش بكوبند . به دستور عمل كردند . ديدند باز هم نمرده گفت : او را در ديگ مس تفتيده نهند و آتش بزير ديگ بيفروزند كه بدين شكنجه بميرد . اين كار نيز انجام دادند ولى ديدند او هنوز زنده است .

شاه اين بار بر خود و سلطنتش احساس خطر نمود و بر اين شد كه او را براى هميشه زندان كند . ياران شاه گفتند: اين كار درستى نيست چه وى در زندان نيز چنين سخنانى بگويد و مردم را عليه تو بشوراند . دستور داد او را در زندان برو بخوابانند و دست و پايش را ميخكوب كنند و ستونى از سنگ بر پشت او نهند .

جرجيس هفت سال بدعوت پرداخت و مكرر بعذاب و شكنجه شاه مبتلى شد و سى و چهار هزار تن از اهالى موصل بدو ايمان آوردند كه همسر شاه نيز از جمله آنها بود و عاقبت او را و مؤمنان را همگى كشتند و خداوند بر آنها غضب نمود و به آتش قهر خود شهرشان را با هر كه در آن بود بسوخت كه مدتها دود از آنها برميخاست . (تلخيص از كامل ابن اثير : 1/327)

جَرح:

جَرح:

جُرح:

علىّ بن جعفر ، قال : سالته (يعنى اخاه موسى بن جعفر ـ ع ـ) عن المرأة يكون بها الجرح فى فخذها او عضدها ، هل يصلح للرجل ان ينظر اليه و يعالجه ؟ قال : «لا» . (بحار:104/34)

عن سماعة ، قال : سألته عن الرجل به القرح و الجرح ولا يستطيع ان يربطه ولا يغسل دمه ؟ قال : «يصلّى ولا يغسل ثوبه كلّ يوم الاّ مرّة ، فانّه لا يستطيع ان يغسل ثوبه كلّ ساعة» . (وسائل:3/433)

جرح و تعديل:

در اصول رشاد در مورد جرح و تعديل آمده است :

در جرح و تعديل لازم است كه جارح و مُزَكِّى عادل و مطلع بر احوال رجال خبر باشد و از حيث تعداد هم لااقل دو نفر باشند چه آنكه تعديل و يا جرح مانند تزكيه شاهد است و همانطور كه در تزكيه شاهد تعدد مُزَكِّى لازم است همينطور در تعديل راوى و يا جرح وى نيز تعدد معدّل و جارح لازم مىباشد .

هرگاه يكى از رواة را عدّهاى جرح و عدهاى ديگر تعديل نمايند در اين صورت قول جارحين مقدم مىشود ـ چه آنكه قول معدل معمولا مبتنى بر عدم مشاهده عمل خلاف از راوى مزبور است لكن قول جارح مبتنى بر مشاهده خلاف از وى مىباشد ـ پس قول دوم كه مبتنى بر حس و مشاهده است مقدم خواهد بود . (اصول رشاد : 212)

جَرد:

جُرد:

جَرَد:

جُرد:

جَرداء:

جُرَذ:

جُرُز:

جَرَس:

جَرش:

آواز بيرون آمدن مار از پوست . آخر شب و جز آن . جرش من الليل ، يعنى پاره اولين كه از اول شب تا ثلث آن باشد .

جِرَشِىّ:

جَرَع:

جَرِع:

جَرعاء:

جُرعَة:

على بن الحسين (ع) : «ما من جرعة احبّ الى الله عزوجل من جرعتين : جرعة غيظ ردها مؤمن بحلم ، و جرعة مصيبة ردها مؤمن بصبر» . (بحار:69/377)

جُرُف:

جَرگه:

حلقه ، حوزه ، جماعت ، محفل .

جَرم:

جَرَم:

جِرم:

جُرم:

جُرموز:

جَرموز:

جُرموق:

جَرَمَه:

جَرَن:

جَرو:

جُرو:

جُروح:

جَروَل:

جَروَل:

وى پدر و مادر و عمو و زن خود و حتى خويشتن را هجا گفت و بيش از همه كس زبرقان بن بدر را هجو كرد و همو شكايت او را به عمر بن خطاب برد و او را زندانى كردند.

لحاك الله ثم لحاك حقاًاباً و لحاك من عم و خال

جمعت اللؤم لا حياك ربىبانواع السفاهة و الضلال

تنحّى فاجلسى منّى بعيداًاراح الله منك العالمينا

و در باره زن خود گويد :

و در هجو خود گويد :

ارى لى وجها شوه الله خلقهفقبح من وجه و قبح حامله

اقلوا عليهم لا ابا لابيكممن اللؤم او سدّوا المكان الذى سدّوا

(از بلوغ الارب ص 138 به بعد و اعلام زركلى و تتمه صوان الحكمة)

جَرّة:

جُرّة:

جُرهُم:

جَرى:

عن ابىعبدالله (ع) : «ابى الله ان يجرى الامور الاّ بالاسباب ، فجعل لكلّ شىء سببا و جعل لكلّ سبب شرحا ...» . (بحار:2/90)

جِرِّى:

در مسائل على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر (ع) آمده : سألته عن الجرّى يحلّ اكله ؟ فقال : «انّا وجدناه فى كتاب اميرالمؤمنين (ع) حراما» . (بحار:65/193) جَرىء: مرد دلاور .

جَريب:

جواليقى آرد : جريب مستعمل در زمين معرب است ، و محشى كتاب المعرب گويد : از مادّه جريب در لسان چنين بر مىآيد كه اصل معنى آن پيمانهاى است معروف از طعام و اطلاق آن بر زمين به اين اعتبار است كه بمقدار پيمانه مزبور ميتوان در آن كشت كرد ، و ظاهرا اصل كلمه عربى است نه معرب (المعرب جواليقى : 111 و حاشيه همان صفحه) . جريب شصت ذراع در شصت ذراع است . (مجمع البحرين)

جَرِيح:

از سفارشان آن حضرت به لشكرش پيش از ورود به صفين : «... ولا تجهزوا على جريح» . (نهج : نامه 14)

جريح عابد:

جَريد:

جريدتين:

جَريدة:

جَرير:

و فى الحديث : «لو لا ان يغلبكم الناس عليها لنزعت معكم حتى يؤثّر الجرير بظهرى» كه مقصود از جرير رسن است . (اقرب الموارد)

جَرير:

و سرچشمه اين مثل عربى «اشأم من صحيفة المتلمس» همين شاعر است ; زيرا وى از طرف عمرو بن هند نامهاى براى عامل او در بحرين برد كه در آن فرمان قتل شاعر نوشته شده بود عامل نامه را گشود و براى جرير خواند ، پس از آن او را در نهر حيره انداخت ولى نجات يافت .

جَرير:

طبرانى از طريق حصين از جرير نقل ميكند كه چون بر پيغمبر (ص) وارد شدم فرمود : بچه كار آمدهاى ؟ گفتم : آمدهام اسلام آورم . حضرت عبائى گسترد و فرمود: چون بزرگ قومى بر شما وارد شود او را گرامى بداريد .

نقل است كه سپس حضرت اوضاع منطقه را از جرير پرسيد . جرير گفت : يا رسول الله اسلام در آن منطقه ظاهر گشته و مردم بتها را شكستند . فرمود : بت ذوالخلصه چه شد ؟ جرير گفت : آن كماكان بحال خود باقى است . (اين بت در بتاله بين مكه و يمن بود كه قبايل بنو امامه و خثعم و بجيله آن را ميپرستيدند) حضرت وى را به هدم آن بت مأمور ساخت . جرير با دويست تن از قبيله خويش بدانجا شتافت و پس از چند روز بازگشت . حضرت فرمود : چه كردى ؟ وى گفت : بخدا سوگند آن را ويران ساختم و به پيش چشم پرستندگانش آتش زدم . پيغمبر (ص) بقبيله احمش كه قبيله جرير و شاخهاى از بجيله بود رحمت فرستاد و براى آنها از خداوند بركت خواست . (بحار: 21/371)

جَرير:

او در اقسام فنون شعر مهارت و استادى نشان داد . غزل نيكو ميسرود و در هجو گوئى قوى بود و بجز فرزدق كسى نتوانست در هجا با او برابرى كند . حكايات و نوادر بسيار از او نقل شده است . همه بر اين جمله اتفاق دارند كه در ميان شعراى اسلام كسى همانند جرير و فرزدق و اخطل نيست .