|
|
|
امام صادق (ع) : « ان الله ينقل العبد من الشقاء الى السعادة ، و لا ينقله من السعادة الى الشقاء » (بحار : 5 / 158) . رسول الله (ع) : « من علامات الشقاء جمود العين و قسوة القلب و شدة الحرص فى طلب الرزق و الاصرار على الذنب » . (بحار : 70 / 52)
و عنه (ص) : « رابع خصال من الشقاء : جمود العين و قساوة القلب و بُعد الامل و حب البقاء » . (بحار : 77 / 52)در اصطلاح فقه اختلاف ما بين زوجين را گويند که بايد از دو طرف خانواده زوجين براى حل اختلاف داور تعيين شود . و بالجمله شقاق ، خروج زن و شوهر است از اطاعت يکديگر .
از حضرت رسول (ص) آمده که فرمود : از جمله نشانه هاى شقاوت خشکى چشم و قساوت قلب (که شخص حالت انکسارى نداشته باشد تا در برابر پروردگار خويش با دلى شکسته رفع گرفتارى خود را درخواست نمايد) و حرص شديد در طلب مال و مقام دنيا (که همواره در ناکامى بگذارند و در اين اميد رنج برد) و اصرار و ادامه دادن به گناه بى آنکه به فکر توبه باشد . (بحار : 72 / 107)
به واژه هاى « سعادت » ، « شقاء » و « بدبختى » نيز رجوع شود .عن ابى عبدالله (ع) : « لا يصلّى فى البيدائ و لا ذات السلاسل و لا وادى الشقرة و لا وادى ضجنان » . (وسائل : 5 / 156)
قبيله اى است از بنى ضبّة ، نسبت به آن شقَرى است . (مجمع البحرين)از رسول خدا (ص) روايت شده که فرمود : « من اتاکم و امرکم جمع يريد ان يشقّ عصاکم ، و يفرّق جماعتکم فاقتلوه » : هر آن کس که بر شما در آيد در حالى که جمع شما جمع و امرتان متفق باشد ، واو بخواهد جمع شما را پراکنده سازد ، وى را بکشيد . (المجازات النبوية : 157)
مرحوم طبرسى ذيل اين آيه مى نويسد :
در روايات متعدده از طريق شيعه و سنى آمده که مشرکان به نزد رسول خدا آمده به آن حضرت عرض کردند : اگر در دعوى خويش صادقى ماه را براى ما دو پاره کن .پيغمبر فرمود : اگر چنين کنم به من ايمان مى آوريد ؟ گفتند : آرى . پس آن حضرت درخواست آنها را به عرض اقدس ربويى رسانيد و خداوند اجابت نموده ماه را (که نور کامل داشت) به دو نيم ساخت ، و پيغمبر (ص) به جمع حاضر فرمود : بنگريد و گواهى دهيد . اين روايت مرسلا از ابن عباس نقل شده . از ابن مسعود نيز روايت شده که گفت : سوگند به آن که جانم به دست اوست کوه حراء را بين دو پاره ماه به چشم خودديدم . از جبير بن مطعم نقل شده که گفت : ماهدرعهد رسول خدا به دو نيم گشت : نيمى بر اين کوه و نيمى بر آن کوه افتاد ، برخى گفتند : محمد جادو کرده ، يکى در پاسخ آنها گفت : محمد همه مردم را که جادو نکرده است !
داستان شق القمر را جمع بسيارى از صحابه رسول (ص) نقل نموده اند ، از آن جمله : عبدالله بن مسعود و انس بن مالک و حذيقه بن اليمان و ابنعمر و ابن عباس و جبير بن مطعم ؛ گروهى از مفسرين نيز آن را پذيرفته اند ، جز معدودى از آنها مانند عثمان بن عطاء که از پدرش نقل نموده که معنى آيه اين است که در آينده ماه به دو پاره خواهد ، از حسن نيز چنين نقل شده ، چنان که بلخى نيز آنرا منکر شده است ، ولى انکار عده اى معدود به اعتبار آن صدمه نمى زند زيرا مسلمانان بر اين امر اتفاق نظر دارند ، و ديگر اين که شهرت اين داستان در ميان صحابه مانع از اين است که کسى سخنى بر خلاف آن براند ؛ و اگر کسى اعتراض کند و بگويد : اگر به حقيقت چنين حادثه اى در آن زمان درجهان رخ داده بود از ديد هيچ کس پنهان نمى ماند و همگان بدان آگاه مى شدند ؛ در پاسخ خواهيم گفت : ممکن است خداوند اين آيت را به وسيله ابر و مانند آن بر اکثر مردم پنهان داشته باشد ، و ديگر اين حادثه شب هنگام اتفاق افتاده و بسا مردمان در آن وقف به خواب بوده و مطلع نشده اند ؛ بعلاوه همه مردم چشم به آسمان ندوخته که چه حادثه جوّى رخ مى دهد . واما اين که خداوند سبحان ، شق القمر را با نزديکى قيامت توأماً ذکر کرده بدين سبب است که اين معجزه از نشانه هاى نبوت پيغمبر ما است و نبوت او و زمان او خود از نشانه قرب قيامت مى باشد . (مجمع البيان ذيل آيات نخستين سوره قمر)در اينجا يک نکته قابل ذکر است و آن اين که : حسب گفتار مفسران ـ چنان که از مرحوم طبرسى نقل شد ـ و نيز برخى روايت ـ که پس از چند سطر ديگر ملاحظه خواهيد کرد ـ اين معجزه به درخواست مشرکان صورت گرفته ، در صورتى که اين برخلاف ظاهر قرآن حسب تفسير همين مفسران مى باشد ؛ در سورخه اسراء آنجا که مشرکان از حضرت ختمى مرتبت دخواست معجزه هاى مخصوصى مى کنند :
« و قالوا لن نؤمن لک حتى تفجر لنا من الأرض ينبوعاً * او تکون لک جنة من نخيل و عنب فتفجر الانهار خلالها تفجيرا ... » (اسراء : 90 ـ 93) . خداوند به پيغمبرش مى فرمايد : « قل سبحان ربى هل کنت الا بشرا رسولا » يعنى به آنها بگو منزه خداوند من ، مگر من جز يک بشر پيام رسان ، بيشترم ؟! مفسران از جمله مرحوم طبرسى مى گويند يعنى شما را نرسد که به ميل خود از مقام ربوبيت درخواست معجزه کنيد ، آن خداوند است که هر گاه بخواهد اعجاز کند ، يا توسط پيامبرش معجز فرستد .و اما از حيث متن و مضمون : جز روايت سوم که از امالى شيخ نقل شده و روايت پنجم که اين دو روايت کوتاه تنها بذکر اصل مطلب اکتفا کرده و متعرض ديگر خصوصيات نشده اند ، ساير روايات مشتمل بر مطالب خرافى نامأنوس مى باشند : مثلا در روايت دوم آمده : « ... فامر القمر ان ينقطع قطعتين فانقطع قطعتين فسجد النبى (ص) شکراً وسجد شيعتنا ثم رفع النبى (ص) رأسه و رفعوا رؤسهم ، ثم قالوا : يعود کما کان ... » يعنى پس از آن کافران از حضرت رسول آن درخواست را نمودند و حضرت از خدا خواست و اجابت شد ، و چون ماه دو نيمه گشت پيغمبر سجده شکر گزارد و شيعيان ما نيز به شکرانه آن سجده کردند ، پس پيغمبر و شيعيان سر از سجده برداشتند ، کافران گفتند : از تو مى خواهيم که ماه به حال اون باز گردد ، چنين شد . باز گفتند : بگو اين بار تنها يک سر ماه دو پاره شود ، پيغمبر امر کرد و چنين شد ، پيغمبر سجده شکر کرد و شيعيان نيز به سجده رفتند ...
(سؤال) با توجه به اين که همه کسانى که داستان شق القمر را قبول دارند اين حادثه را پيش از هجرت مى دانند ، آيا در آن روزگار گروهى از مسلمانان به نام شيعهاهل بيت شناخته مى شدند ؟! و آيا مسلمانان در آن روز مانند زمان ما به دو بخش سنى و شيعه تقسيم مى شده اند ؟!در روايت چهارم آمده : مشرکان مکه از پيغمبر (ص) خواستند که ماه را به دو نيم کند و سپس آن را از آسمان فرود آرد و نيمى را در عرفات و مشعر و نيم ديگر را بر کوه صفا جاى دهد . پيغمبر از خدا خواست و اجابت شد و چون ماه به مکه فرود آمد خانه هاى شهر مکه ودره هاى آن به نور ماه روشن شد ...
(سؤال) کره ماه که پنجاه بار کوچک تر از زمين است چگونه نيمى از آن در زمين مشعرين که قريب سه فرسنگ مساحت آن است و نيم ديگر بر کوه صفا که اندکى بيش از هزار متر مربع است جاى مى گيرد ؟! ماه که خود جسمى بى نور است و تا گاهى که در جو بالا و محاذث خورشيد است از خورشدى کسب نور مى کند چگونه شهر مکه را در آن شب روشن نمود ؟!در گفتار ابن شهر آشوب که حسب تفسير برهان به عنوان روايت ششم ذکر شده است : مشرکان در يکى از شبهاى بدر (ماه تمام) به نزد رسول خدا انجمن کرده به آن حضرت گفتند : اگر در دعوى خويش راستگويى ماه را به دو نيم ساز . حضرت فرمود : اگر اجابت شود ايمان مى آوريد ؟ گفتد : آرى . پيغمبر به انگش خود به ماه اشاره کرد و ماه دو نيم گشت ، و در روايتى نيمى از آن بر کوه ابوقبيس و نيم ديگر بر کوه قعيقعان قرار گرفت ، و در روايت ديگر نيمى بر کوه صفا و نيمى بر کوه مروه جاى گرفت ...
سپس ابن شهر آشوب مى گويد : اين حادثه پيش از هجرت بوده و ماه بدين وضع (حالت دو پاره اى و بر کوههاى مکه) مدتى به اندازه ما بين عصر تا شب ماند و مردمان خلال اين مدت به تماشاى آن سرگرم بودند .از طرق اهل سنت نيز روايت در اين باره بسيار آمده است : احمد حنبل از معمّر ، از قتادة ، از انس بن مالک روايت کرده که مردم مکه از پيغمبر (ص) آيتى درخواست نمودند ، پس دو بار ماه در مکه شکافته شد که فرمود : « اقتربت الساعة و انشق القمر »
بخراى نيز اين حديث را از انس چنين نقل کرده : مردم مکه از پيغمبر خواستند که آنها را آيتى بنماياند پس حضرت دو پارگى ماه را به آها راائه نمود تا جايى که فضاى خالى بين دو پاره را مشاهده نمودند . احمد حنبل به سند خود از جبير بن مطعم از پدرش نقل کرده که ماه در عهد رسول خدا به دو پاره گشت : پاره اى بر اين کوه و پاره اى بر آن کوه جاى گرفت ...حافظ ابوبکر بيهقى با سندى مفصلاز ابن عمر در تفسير « اقتربت الساعة و انشق القمر » نقل ميکند که گفت : حادثه شق القمر در زمان پيغمبر (ص) رخ داد که ماه دو نيم شد : نيمى در دامنه کوه قرار گرفت و نيم ديگر پشت کوه (مکه) . پيغمبر (ص) چونديد فرمود : خداوندا گواه باش . (تفسير فى ظلال القرآن)
نتيجه اين که اين داستان در جمع مفسران و مورخان و نيز در کتب حديث شهرتى بسزا دارد ، ولى چنان که دانى و دانيم احاديث مجعوله (بر اثر منع خليفه دوم از تدوين حديث از يک سو و غرض ورزى حکام بنى اميه و عمال آنها از سوى ديگر) در ميان مجموعه هاى حديثى ما فراوان به چشم مى خورد ، که خبرگان فن روايت و درايت ـ طبق فورمولهاى دقيق ـ صحيح و سقيم آنها را به نيکى تشخيص مى دهند .(اما نگارنده) : بمقتضاى فن فرهنگ نگارى ، تفصيل داستان را حسب نقل تواريخ معروفه به نظر خوانندگان مى رساند :
در سال 9 تا 10 بعثت خبر به که رسيد که حبيب بن مالک حميرى رئيس قبيله حمر مرد داناى جامعه خود با چهل هزار تن از قبائل مختلف قصد تشرف به مکه معظمه دارد . ابوجهل بر اثر اين خبر ، قريش را آگاه ساخته و گفت آماده شويد تا ، پيشواز حبيب رفته و از او بخواهيم با رسول الله بحث ومناظره نمايد و ما را راحت سازد .حبيب با احترام کامل قريشيان در ابطح فرود آمد ، از مستقبلين پذيرائى کرد ، احترام نمود و از جريان تازه پرسش بعمل آورد .
عمرو بن هشام زبان به شکايت گشود و از مقام رسالت و قيام رسول الله و دعوت آنحضرت شکايت کرد .حبيب گفت : من بايد اين مرد را ديدار و از نزديک با او تماس برقرار نمايم ، سپس تصميم بگيرم ، اينک او کجاست .
عباس بن عبدالمطلب از جاى برخاست و اظهار داشت من اکنون مى روم و برادز زاده ام را بدينجا مى آورم .عباس ماجرا را به عرض رسول الله رسانيد ، پيغمبر مهربان باتفاق عباس براى اظهار قدرت پروردگار به مسکن حبيب رهسپار گرديد .
بنى هاشم برادر زاده با عظمت را استقبال نمودند ، حضار باترام شخصيت نافذ آنحضرت از جاى برخاستند . تنها ابوجه از فرط بغض و ناراحتى از احترام حاضران برسول خدا از جا حرکت نکرد ولى حمزه قهرمان پيش رفت با کمان خود سر و مغزش را بکوفت و رسواى حسود را خوارتر ساخت .حبيب پس از عرض ادب عرضه داشت جامعه قريش از شما شاکى هستند ، شما چه جوابى داريد ؟ رسول الله فرمود : حبيب بداند ، من از جانب آفريدگار جهان به نبوت مبعوث شده و مأمورم اين ملت عقب مانده ـ مشرک ـ رباخوار را از منجلاب بت پرستى و شرک و رذائل اخلاقى ودرندگى و تعدى و تجاوز نجات بخشم .
من به امر الهى رسالت دارم ، اين مردم بدبخت را از مغاک ذلت به اوج عزت و انسانيت برسانم اما ...اما اين مردم بى توجه به موقعيت و شرايط کشنده زندگى خود ، با من مخالفت نموده و از پيروى فرمان الهى سرباز زده و از هر گونه آزار من خوددارى نکرده اند .
حبيب گفت : تصديق کنيد هر پيغمبرى بايد بر صحت گفتار خود دليل محکم و معجزه بارزى نشان دهد .پيغمبر فرمود : درست است و من هم به امر پروردگار و بخواست خداى با برهان ترديد ناپذير و قدرت اعجاز مجهز هستم .
حبيب گفت : اگر من معجزه اى از تو بخواهم ، مى توانى با اظهار آن نبوت خود را ثابت نمايى ؟رسول الله فرمود : آرى به امر پروردگار هر چه بخواهى تأمين خواهم نمود .
حبيب گفت : 1 ـ من از تو مى خواهم شبى تاريک و ديجور بر ما فر آورى و چنان تاريکى را بر جهان حکومت دهى که نور چراغ تأثيرى چشم گير نداشته باشد .2 ـ بر فراز کوه ابوقبيس قرار گرفته و اشاره وار ماه تابان را ببخوانى تا از محل و مدار خود خارج گردد و هفت بار گرد خانه کعبه طواف کند ، سپس نزد تو آيد ، و بطورى که همه ما بشنويم ودرک کنيم ، رسالت تو را تصديق نمايد .
3 ـ ماه تمام بگريبان تو فرو رود ، نيمى از آستين راست و نيم ديگر از آستين چپ بيرون آمده و هر کدام بسوى مشرق و مغرب رفته و سپس بهم متصل گشته و به مدار خود بازگردد اگر چنين قدرتى نشان دادى من برسالت تو اقرار خواهم نمود .رسول الله فرمود : آيا خواسته ديگرى هم دارى ؟
جواب داد : فعلاً خواسته من همين است ، پيغمبر فرمود : وعده ما غروب آفتاب است که به حول و قوه الهى خواسته تو را لباس عمل خواهم پوشيد .ابوجهل خيالباف شادى کنان گفت : حبيب ! خدايت بيامرزد ما را راحت ساختى و از اين مرد چنين معجزه اى سخت طلب کردى ، من اکنون دستور مى دهم از ديگها سياهى بگيرند و با خاکستر و بول شتر بياميزند تا چهره بنى هاشم را با آن سياه کنم .
رسول الله به خانه مراجعت فرمود ، خديجه او را استقبال کرد ، ابوطالب با زبان شعر جريان را به صورت شعر از حضرت پرسش نمود ، پيغمبر به او فرمود : عمو نگران مباش ، به خواست پروردگار معجزه اى که حبيب خواسته است ابراز خواهم داشت .سپس در محراب عبادت قرار گرفت سر به سجده نهاد و عرضه داشت پروردگارا وعده ما فرا رسيده است پروردگار وعده تو هم بر حقّ و تو احکم الحاکمين هستى .
جبرئيل نازل شد و عرضه داشت يا رسول الله خدايت سلامت مى رساند ، و مى فرمايد بعزّت و جلال خود قسم ، هر چه بخواهى در اختيار تو است .يا رسول الله ماه جهان تاب به امر تواست هر چه دستور دهى اطاعت خواهد کرد و گرنه از درجه خود ساقط خواهد گرديد ، مطمئن باش و به وعده گاه برو .
شب چهاردهم شوال يا دوازهم و يا چهاردهم ذيحجة الحرام سال يازدهم بعثت فرا رسيد .رسول الله به همراهى حمزه سيدالشهداء ، ابوطالب ، زبير ، عموهاى بزرگوار خود به ميعاد حاضر شد .
جبرئيل ناز لو عرضه داشت يا رسول الله هر چه از تو تقاضا شده از خداى بخواه .رسول الله سر بر آسمان برداشته و عرضه داشت خدايا تو عالم سرّ و خفايائى ، خواسته مرا اجابت فرماى .
فرشته ظلمت به امر الهى ، تاريکى شديدى بر جهان فرود آورد ، وحشت از ترايکى بيحد حبيب و اطرافيان او را گرفت ، صدا زد يا رسول الله تاريکى بس است ، قسمت ديگر را ابراز فرما !رسول الله چشم به سوى آسمان و با انگشت سبابه به سوى ماه تابان اشاره کرد و فرمود : « ايها القَمَرُ المُنيرُ المُتَرَدِّدُ فِى فَلَکِ التَّدوِيرِ اَخرِجِ الآيةَ الَّتى اَودَع الله فِيکَ بحَقِّ مَن خَلقَکَ » .
اى ماه نورانى ، اى کره فروزان در آسمان جهان ، آنچه خداى در تو به وديعت نهاده است ، به امر خداى و به حق خالقت نشان ده و آشکار نماى !« اَشهَدُ اَ« لا اِلهَ ايلا اللهُ وَ اَشهدُ اَنَّ مُحمَّداً صَلّى اللهُ عَلَيهِ و آلِهِ رَسُول اللهِ » .
آنگاه به نقل مرحوم سپهر به گريبان رسول الله درون شد ، يک نيمه از آستين راست و نيم ديگر از آستين چپ بيرون و هر قطعه به سوى مشرق و مغرب سير نموده ، سپس به هم متصل و بهمدارخود بازگشتنمودند .حاضران ـ همراهان حبيب ـ اکثراً زبان به شهادتين گشودند ، حبيب صدا زد تو رسول خدا هستى اما ...
اما ابوجهل از فرط حسادت و قساوت قلب ، بانگ زد عجب جادوگرى و سحر آشکارى ابراز گرديد چنانکه خداى فرمايد :« اقتربت الساعة و انشق القمر و انى رو آية يعرضوا و يقولوا سحر مستمر وکذَّبوا واتَّبعوا اهواءهم و کل امر مستقر » .
ساعت (قيامت ، ابراز معجزت قدرت نمائى پروردگار) نزديک شد ، قمر دو پاره گرديد ، اگر منکران آيه اعجازى ببينند ، اعراض مى کنند و مى گويند جادو و سحرى بر قرار و آشکار است ، آنگاه آيت حق را تکذيب و هواى نفس خود را پيروى نمايند اينان از حقيقت رويگردان شده و مى شوند .بنى هاشم با چهره هاى درخشان هاله وار شمع وجودى رسالت را در بر گرفته و تا خانه خديجه عليها سلام بدرقه نمودند . (الوقايع و الحوادث : 7 / 18)
اميرالمؤمنين (عليه السلام) : « عبادالله ! الله الله فى اعزّ الا نفس عليکم و احبّها اليکم ، فانّ الله قد اوضح لکم سبيل الحق و انار طرقه ، فشقوة لازمة او سعادة دائمة ... » . (نهج : خطبه 157)
نيمه چيزى . شقظ الباب : نيمه در .
ناحيه اى که با مشقت به آن مى رسند .
« و لکن بَعُدَت عليهم الشُّقَّة » . (توبة : 42)« رسول الله (ص) : الشقى من شقى فى بطن امه ، و السعيد من سعد فى بطن امه » .
(بحار : 5 / 9) ؛ عن ابن ابى عمير ، قال سألت ابالحسن موسى بن جعفر (عليه السلام) عن معنى قول رسول الله (ص) هذا ، فقال : « الشقى من علم الله و هو فى بطن امه انه سيعمل اعمال الاشقياء ، و السعيد من علم الله و هو فى بطن امه انه سيعمل عمل السُّعداء » .(بحار : 5 / 157)
امير المؤمنين (عليه السلام) : « الشقى من انخدع لهواه و غروره » (نهج : خطبه 86) . « الشقى من حُرم نفع ما اوتى من العقل و التجربة » . (نهج : نامه 87)امام صادق (ع) : هر که در خدا و رسولش شک کند کافر است .
و از آن حضرت است که فرمود : خداوند عزّوجلّ على (ع) را نشانه ميان خود و خلق خود قرا رداد و جز على بن خدا و خلق نشانى نباشد پس هر که از او پيروى کند مؤمن است و هر که او را منکر گردد کافر ، و هر که در او شک کند مشکر مى باشد .امير المؤمنى (ع) فرمود : از روزى که حق را تشخيص دادم در آن شک نکردم .
آن حضرت مردى از خوارج را ديد که نماز شب مى خواند فرمود : خواب با يقين به از (بيدارى و) نماز در حال شک است . (بحار : 72 / 172 و 70 / 181)شک در شماره رکعات نماز اگر در نماز دو رکعتى يا سه رکعتى باشد موجب بطلان نماز است و اگر در نماز چهار رکعتى باشد و شک بين يک و دو و سه ولى پيش از اتمام دو سجده باشد نيز مبطل نماز است و اگر پس از آن بود به اين حديث ملاحظه شود :
امام صادق (ع) به عمار بن موسى فرمود :اى عمّار تمامى مسائل شک را در دو کلمه برايت خلاصه کنم ؛ هر گاه شک کردى (که اين رکعت کدام رکعت نمازت مى باشد) طرف بيشتر را بگير و (بر مبناى بيشتر) نمازت را سلام بگو و پس از سلام هر مقدار که احتمال دهى از نمازت ناقص باشد (جدا از نماز اصلى بعنوان احتياط) بجاى آر . (عروة الوثقى و بحار : 88 / 170)
و اما روايات : از امير المؤمنين (عليه السلام) آمده که فرمود : آنچه را که باز و چرخ (شکاري) بگيرند و بميرد مخور مگر اينکه به آنب رسى وزنده باشد که بطريق شرعى آن را ذبح کنى .
و فرمود : اگر تيرى به آن رها کنى و سپس از چشمت پنهان شد و آن را يافتى که تير تو در جائى از بدنش فرو رفته که بدان کشته شده آن را حلال بدان ، و ارگ بوسيله سنگ يا گلوله (گرد) يا بضرب تير (نه سوراخ کردن آن) کشته شده آن را مخور جز اينکه آن را زنده بيابى و تزکيه اش کنى .از امام صادق (ع) سؤال شد : اگر مسلمانى سگى را که از آن مجوسى باشد تعليمى کند و با نام خدا آن را بسوى شکارى رها سازد شکارش چه حکمى دارد ؟
فرمود : اگر تعليمى باشد و هنگام فرستادنش بشکار نام خدا ببرد اشکالى نارد . نيز از آن حضرت است که ارگ کسى سگ شکارى را بسوى شکارى رها سازد و نام خدا را نبرد شکار آن حرام است . از امير المؤمينين (عليه السلام) آمده که آنچه در دام صياد بميرد مردار است و اگر زنده به آن رسيدند سرش را ببرند حلال است .امام صادق (عليه السلام) فرمود : پرنده در لانه خود در امان خدا مى باشد و چون از لانه اش پرواز کند .مى توانيد آن را شکار کنيد .
پيغمبر اکرم (ع) فرمود : سه چچيز موجب سختى دل (قساوت قلب) مى شود : گوش دادن به لهويات و پى شکار رفتن و به درب خانه حاکم رفتن .از امام صادق (ع) سرال شد : اگر کسى به درب خانه حاکم رفتن .
از امام صادق (ع) سؤال شد : اگر کسى به دنبال شکار برود و هدفش از اين کار صحّت مزاج باشد چه حکمى دارد؟ فرمود : اشکالى ندارد جز اينکه به منظو رلهو و بيهودگى باشد .از آن حضرت روايت است که : اگر شکار کردن از روى ناچارى و ضرورت معاش بود اشکالى ندارد و سفرش سفر معصيت نيست و چنين شکارچى نمازش را بايد شکسته بخواند مگر اينکه ين کار را حرفه و شغل خويش کرده باشد که مدام جهت بدست آوردن شکار به اين سو و آن سو برود مانند کرايه دار و ملوان که در اين صورت بايد نازش را تمام بخواند ؛ و اگر از روى لهو و هوا و هوس باشد سفرش معصيت است و نمازش را بايد تمام بخواند و روزه بگيرد و مؤمن از اينگونه اعمال روى گردان است .
از انس روايت است که پيغمبر (ص) گوشت حيوانات وحشى و پرندگان شکار شده را اگر به او هديه مى کردند مى خورد ولى خود شکار نمى کرد و نمى خريد و دوست مى داشت برايش شکار کنند . (بحار : 65/275 و 89/49 و 16/245)امير المؤمنين (ع) : « من اصبح على الدنيا حزينا فقد اصبح لقضاء الله ساخطا ، و من اصبح يشکو مصيبة نزلت به فقد اصبح يشکو ربه » : آنکس که غم دنيا خورد بحقيقت از آنچه خداوند درباره اش مقدر فرموده ناخوشنود است ، و آنکس که از مصيبتى که بر او وارد شده شکايت کند ، شکايت پروردگار خويش را کرده است . (نهج : حکمت 238)
زنها زنهار ، شکايت خويش را به نزد آنکس که نتواند آن را حل کند و قدرت آن را ندارد که با انديشه خود گره از کارتان بگشايد مبريد . (نهج : خطبه 105)از سخنان منقول از آن حضرت است : در گذشته دوستى داشتم که ... هرگز از درد خويش شکايت نمى کرد مگر آنگاه که از آن بهبودى حاصل کرده بود . (نهج : حکمت 289)
امام صادق (ع) فرمود : بر حکام و زمامداران است که سه چيز را مهم شمارند و در آنها سهل انگارى نکنند : نگهدارى مرزها و رسيدگى بشکايات آحاد ملّت و گزينش افراد لايق وش ايسته براى پستهاى حکومتى . (بحار : 78 / 233)ابن ابى الحديد گويد : امير المؤمنين على (ع) را اتاقى بود که آن را بيت القصص مى گفتند ، مردمان شکايات و خواسته هاى خود را مى نوشتند و در آن اتاق مى رى آن اتاق مى ريختند تا حضرت مطالعه فرمايد و پاسخ دهد . (شرح نهج : 17 / 87)
امير المؤمننى (ع) فرخود : چون زندگى بر مسلمان تنگ آيد نبايد از پروردگار خويش شکوه کند بکله به پيشگاه او از گرفتاريهاى خود شکايت نمايد که کليد گشايش امور و تدبير کارها بدست او است . (بحار : 10 / 89)امام صادق (ع) فرمود : شکايت (از بيماري) اين نيست که کسى بگويد : ديشب بيمار بودم يا ديشب تب کردم ، شکايت (مذموم) آن است که کسى بگويد : به بلائى دار گشتم که هيچکس به چنان بلائى مبتلى نشده . (بحار : 81 / 202)
امام باقر (ع) فرمود : شکوه از روزگار به نزد مخلوق مشکى را حل نکند ، آرى اين کار دوستت را غمگين و دشمنت را شاد مى سازد . (بحار : 71 / 92)از امام صادق (ع) روايت شده که در قيامت سه کس نزد خداوند شکايت کنند : مسجد خرابى که همسايگان در آن نماز نخوانند و دانشمندى که در ميان جهّال گرفتار آمده باشد و قرآنى که کنار خانه گرد و خاک بر آن نشسته باشد و آن را نخوانند . (بحار : 2 / 41)
و اين هم نمونه شکايت مظلوم ترين مرد تاريخ : از امام باقر (ع) روايت است که امير المؤمنين (ع) مى فرمود : خداوند ميان من و اين امت داورى کند ، خويشاوندى مرا با پيغمبر (که قرآن برعايت آن امر کرده بود) ناديده گرفتند و ايام عمرم را ضايع نمودند و حقّم را بستدند و مقام و منزلتم را حقير شمردند و همه دست بدست يکديگر با من به نبرد برخاستند . (بحار : 10 / 129)آن حضرت هنگامى که خبر حمله ياران معاويه بر شهر « انبار » و چاول و غارت آنها را شنيد ، خود شخصا پياده از کوفه بطرف نخيله (چند کيلومترى کوفه) رهسپار گرديد ، مردم خود را به وى رسانيدند و عرض کردند : اى امير المؤمنين ! شما خود را براى اين کار به زحمت ميفکن که ما بجاى تو از عهده آن بر مى آييم . امام فرمود : شما از عهده مشکلات خودتان بر نمى آييد ، چگونه مشکل ديگران را از من دفع مى کنيد ؟! اگر رعاياى پيشين از ستم زمامداران خود شکايت مى کردند من امروز از ستم رعيتم شکايت دارم ، گوئى من پيروم و آنها زمامدار ، و يا من فرمانبر و محکومم و آنها فرمانده و حاکم ! (نهج : حکمت 261)
به « قند » نيز رجوع شود .
و فرمود : هر کسى که چون نعمتى به وى رسد در دل خود معتقد بود که اين از جانب خداوند است وى شکر آن نعمت را ادا کرده (هر چند به زبان نياورد) .
و فرمود : شکر نعمت اجتناب از محرّمات و مکمّل آن گفتن « الحمدلله » است .پيغمبر اکرم (ص) فرمود : کسى که غذا خورده و خدا را بر آن سپاس مى نهد اجر و ثوابش به اندازه اجر و ثواب کسى است که براى رضاى خدا روزه داشته باشد ، و آن کس که در سلامتى و عافيت بسر مى برد و خداى را سپاس مى گويد اجر و ثوابش بقدر اجر کسى است که به بلا مبتلى شده و بر آن صبر مى کند ، و توانگرى که شکر گزار باشد بمنزله کسى است که ندار بوده و بر ندارى خويش قانع باشد .
و فرمود : خداوند باب شکر را به روى بنده اش نگشوده که باب فزونى برويش بسته باشد . يونس بن يعقوب از امام صادق (ع) روايت کند که فرمود : هر گاه يکى از شما بياد نعمتى از نعم الهى بيفتند که به وى عطا شده به شکرانه آن نعمت گونه خويش را به زمين نهد و اگر سوار باشد از مرکب به زير آيد و اين کار کند و اگر نتواند بدين جهت که جلب توجّه ديگران مى کند گوهه اش را بر قربوس زين نهد واگر اين نتوانست گونه اش را بر کف دست خود نهد و خداى را بر آن نعمت سپاس گويد .از حضرت رضا (ع) آمده که سجده شکر پس از نماز واجب بدين معنى است که خداوند بنده اش را به اداء يکى از فرايض موفّق داشته و کمترين حد سجده شکر ، آن است که سه برا گفته شود : شکراً لله .
امام باقر (ع) فرمود : پدرم هر گاه بياد يکى از نعمتهاى خدا مى افتاد که به وى عنايت شد سجده شکر مى کرد .هشام بن احمر گويد : در راهى از راههاى اطراف مدينه به همراه امام موسى بن جعفر (ع) بودم ناگهان ديدم حضرت از مرکب بزير آمد و به سجده رفت و مدّتى در حال سجده بود و چون سر برداشت عرض کردم : فدايت شوم اين سجده طولانى چه بود ؟ فرمود : بياد يکى از نعمتهاى الهى افتادم دوست داشتم خداى را در برابر آن سپاس نهم .
امير المؤمنين (ع) شکر دانشمند بر نعمت دانش ، آن است که عملش را در اختيار نيازمندان نهد .از امام صادق (ع) روايت شده که خداوند به موسى وحى نمود که مرا آنچنان که حق شکر من است شکر کن . موسى گفت : چگونه حق شکر تو را توان ادا نمود که توفيق شکرگزارى ، خود از نعمتهاى تو مى باشد ؟! فرمود : هممين که بدانى توفيق شکر از آن من است حق شکر مرا ادا کرده اى . (بحار : 2 / 13 و 71 / 86)
امير المؤمنين (ع) فرمود : هيچگاه به شکست يدگرى شادمان مشو که تو خود ندانى روزگار با تو چه خواهد کرد . (غرر الحکم)
امام باقر ع) فرمود : هر آنکس به خدا توکّل کند مغلوب نگردد ، و کسى که به خدا پناه برد شکست نخورد . (بحار : 71 / 151)در حديث ديگر آمده که ده چيز موجب شکفتگى روح است : راه رفتن و سوار شدن و در آب فرو رفتن و به سبزه نگريستن و سر را با گل خطمى شستن و به زن زيبا نگريستن و با مردان (دوستان) اختلاط نمودن و گفتگو کردن . (بحار : 76 / 322)
طبرسى گفته : شکل بفتح ، شبيه ، و بکسر ، نظير در حسن است . راغب گفته : شکل مشابهت در هيئت و صورت است ، ندّ ، مشابهت در جنسيت ، و شبه مشابهت در کيفيت است . « هذا فليذوقوه حميم و غسّاق * و آخر من شکله ازواج » . (ص : 57 ـ 58)
شکل در اصطلاح منطق ، هيأت بدست آمده از وضع حد وسط در يکى از دو طرف صغرى و کبرى (موضوع و محمول) است که آن را شکل قياس يا قياسى نيز مى نامند .شکل بديهى الانتاج ، آن است که حدّ اوسط در صغرى محمول باشد ودر کبرى موضونع به شرط آنکه صغرى موجبه بادش خواه کليه خواه جزئيه ، و کبرى کليه باشد خواه موجبه باشد خواه سالبه . بدان که سشکل مرکب باشد از دو قضيه و قضيه به معنى جمله است پس قضيه اول را صغرى گويند و قضيه دوم را کبرى نامند لفظ مکرر که در آخر صغرى و وسط کبرى واقع شود آن را حد اوسط گويند چون حد اوسط را دور کنى از شکل نتيجه حاصل آيد و موضوع به معنى مبتداست و محمول به معنى خبر و شکل بديهى الانتاج شکل اول باشد از اشکال اربعه ، مثال شکل اولى عين شکل بديهى الانتاج : کل انسان حيوان ، و کل حيوان جسم و نتيجه اين است : کل انسان جسم و مثال شکل ثانى : کل انسان حيوان و لا شيء من الاحجر بحيوان ؛ و نتيجه اين است : لا شيء من الانسان بحجر ؛ مثال شکل ثالث : کل انسان حيوان و کل انسان ضاحک ، نتيجه اين است : و بعض الحيوان ضاحک . مثال شکل رابع : کل انسان حيوان ، و کل ناطق انسان ؛ نتيجه اش اين است : بعض الحيوان ناطق . (غياث و آنندراج)
اشکال اربعه منطق را در اين دو بيت خلاصه کرده اند :اوسط اگر حمل يافت در بر صغرى و باز وضع بکبرى گرفت شکل نخستين شمار حمل بهر دوم ، وضع بهر دو سوم رابع اشکال را عکس نخستين شمار .
امير المؤ»ننى (ع) : در گذشته دوستى خدائى (برادرى ديني) داشتم ، آنچه که او را در نظرم بزرگ جلوه مى داد کوچکى دنيا در نظر او بود ، وى از تحت حکومت شکمش خارج شده بود (شکم بر او سلطه اى نداشت) ، آنچه را که نمى يافت هوس نمى کرد و به دنبالش نمى رفت ، و اگر مى يافت بى رويه مصرف نمود ... (نهج : حکمت 289)
از سخنان آن حضرت است : شکم آدمى دشمن او است . (غرر الحکم)امام صادق (ع) فرمود : بيشترين فاصله اى که بين بنده و خداوند مى شود آنجا است که بنده جز غم شکم و پائين شکم غمى نداشته باشد .
در حديث آمده که چون پيغمبر (ص) مى خواست آب بنوشد نخست بسم الله مى گفت و سپس اندک اندک يک جرعه و دو جرعه مى نوشيد و الحمدلله مى گفت و آب را مى مکيد و در مج.موع سه بار بسم الله و سه بار الحمدلله مى گفت و آب را قورت نمى داد و مى فرمود : بزرگ شدن شکم از قورت دادن آب است . از حضرت رسول (ص) آمده که چيزى نزد خداوند مبغوض تر از شکم پر نباشد . (بحار : 73 / 18 و 16 / 246 و 79 / 203 و 62 / 333)به « خوردن » نيز رجوع شود .
شکنجه ، گاه بحق و مطابق موازين عدل و داد باشد ، مانند شکنجه هاى مقرره در قانون شريعت ، به عقوبت گناه و جرم و خلاف از (تعزيز و حدّ) به منظور حفظ نظم و به هدف تأمين امنيت براى عموم و جلوگيرى از فساد و تبهکارى در جامعه . و گاه ناحق و به انگيزه هاى نفسانى و هوس گرائى آنچنان که شيوه حکام جور و زمامداران باطل است ، بمنظور تثبيت سلطه و قدرت خويش بر رعيت و ادامه سلطنت نامظروع خود ، که در قرآن کريم نيز بدان اشاره شده است : « و فرعون ذى الاوتاد » .
شرم آور اين که اين نوع شکنجه توسط برخى زمامداران که در تاريخ بنام حکام اسلامى خوانده مى شوند ، مانند سلاطين اموى و عباسى نيز صورت مى گرفته و در تاريخ به ثبت رسيده است .از امام باقر (ع) روايت شده : اينکه حکام جور بنام اسلامى شکنجه را جايز دانستند از آنجا سرچشمه گرفته گرفت که انس بن مالک دروغى به پيغمبر (ص) بست که آن حضرت دست کسى را به ديوار ميخکوب کرده است . (بحار : 79 / 203) شکنجه شدگان در راه اسلام که در رأس آنها پيغمبر اسلام را بايد نام برد که پيش از همه و بيش از همه مورد شکنجه و آزار کفار قريش قرار گرفت و از اين جهت حضرت اسوه شکنجه شدگان رد اين راه است ؛ ارباب تاريخ نوشته اند هرگاه هيئتى به منظور ملاقات آن حضرت وارد مکّه مى شد ابولهب هر چه زودتر خود را به آنها مى رساند و چون آنها را مى ديد هر چه به زبانش مى آمد در باره پيغمبر بدگوئى مى کرد و مى گفت : مدّتها است که ما او را از بيمارى جنون درمان مى کنيم ولى سود نمى دهد .
طارق محرابى گويد : پيغمبر (ص) را در بازار ذوالمجاز ديدم که حلّه سرخى پوشيده و مى گفت : اى مردم به يکتايى خدا اعتراف کنيد تا رستگار شويد .او همى گفت و ابولهب از پى سنگ به سوى او مى انداخت و پاهايش راديدم که از زخم سنگها خون آلود بود و مى گفت به سخن وى گوش مدهيد که او دروغگو است .ابن مسعود گويد : با پيغمبر بودم در مسجد الحرام و آن حضرتدر سايه کعبه مشغول نماز بود ناگهان ابوجهل و جمعغى از قريش که شترى نحر کرده بودند شکمبه شتر آوردند و (در حال سجده) بين دو شانه حضرت انداختند ، فاطمه (س) که آن روز کودکى خردسال و به کنار پدر بود ، آن را از پشت پدر بدور انداخت و چون حضرت از نماز بپرداخت ، گفت : خداوندا انتقام مرا از قريش ؛ ابوجهل و عتبه و شيبه و وليد و امية بن خلف و عقبه بن معيط بستان . ابن مسعود گويد : جسد همه اين چند تن را ديدم که در چاه بدر افتاده بود . (بحار : 18 / 58)
و امّا مسلمانانى که در آغاز بعثت در مکّه ايمان آورده بودند مخصوصاً ضعفاى آنها همواره تحت شکنجه مشرکين بودند از جمله خبّاب بن ارت که خود حرفه آهنگرى و شمشير سازى داشت وئ غلام زنى بنام امّ انمار بود چون آن زن دريافت که وى اسلام آورده به تعذيب او پرداخت ، آهن تفتيده از کوره بيرون مى آورد و به سر خباب مى نهاد و او را داغ مى کرد .و بسا کفار مکّه زره آهنين به تن او و عده اى از مسلمانان مانند عمّار و بلال مى پوشاندند ودر ميان آفتاب سوزان حجاز مى داشتند تا براى اثر تابش خورشيد حلقه هاى زره تفتيده مى گشت و بر بدن مى نشست آنگاه زره را که پوست بدن به آن چسبيده بود از بدن آنها مى کندند .
و گاه آتش افروخته خباب را به پشت در آن مى کشيدند تا از رطوبت بدن او آتش خاموش مى شد . و گاه تخته سنگهاى گداخته به پشتش مى نهادند تا گوشت بدن را مى خورد و حفره و گودالهايى در پشت او بجاى مى نهاد . يا اينکه بلال را ابوجهل بر روى ريگهاى داغ مى خوابانيد و سنگ آسيا بر او مى نهاد تا مغزش بجوش مى آمد و به او مى گفت : به خداى محمد کافر شو و او مى گفت : احد ، احد . ياسر پدر عمّار را آنقدر زدند که زير شکنجه جان سپرد ، و پاى سميه همسرش را به دو شتر بستند و شتران را از يکديگر جدا کردند و سپس با شمشير وى را شقه کردند . روزى پيغمبر (ص) بر صحنه شکنجه ياسر و همسر و فرزند مى گذشت ، کنار آنها بايستاد و فرمود : اى خاندان ياسر استقامت کنيد و شکيبا باشيد ; ه وعده گاهتان بهشت است . از جمله شکنجه شدگان در راه اسلام صهيب بن سنان رومى بود و ديگر عامر بن فهيره که او را به انواع عذاب تعذيب نمودند و دست از دين بر نداشت ، و ديگر فکيهه غلام صفوان بن اميه ، و ديگر لبيبه مولاة بنى مؤمل که پيش از عمر اسلام آورد و عمر او را شکنجه مى کرد و به وى مى گفت دست از تو برندارم تا از دينت دست بردارى ، و ديگر زنيره مولاة بن عدى که او را نيز عمر شکنجه مى کرد ، و ديگر نهديه مولاة بنى نهد که زنى از آن قبيله وى را خريده بود و شکنجه اش مى کرد ، و ديگر عبيس مولاة بن زهرة که اسود بن عبد يغوث وى را شکنجه مى داد . (کامل ابن اثير : 2 / 66)ابن ابى الحديد از قيس بن ربيع از يحيى بن هانى مرادى ، مردى از قبيله بنى مراد روايت کند که ما جمعى از شيعه ر خانه على (ع) بوديم حضرت نگاهى به ما کرد و چون مجلس را از اغيار خالى ديد فرمود : در آينده اين گروه (حکام جور) بر شما بتازند و دستهاتان قطع کنند و چشمانتان را از حدقه بيرون آرند . يکى از ما به حضرت عرض کرد : آيا در حيات شما اين مسائل رخ دهد ؟ فرمود : به خدا پناه مى برم از اين که در حکومت من چنين پيش آيد . در اين حال ديد يکى از حاضرين ريه مى کند . فرمود : اى احمق زاده چرا مى گريى ؟! مى خواهى در اين دنيا به لذّتهاى دنيا کامروا باشى و سپس به درجات عاليه آخرت نائل گردى ؟! خداوند صابران را وعده داده است . (بحار : 41 / 132)
به واژه هاى « محمد بن عبدالملک» و « منصور عباسي» و «سادات» نيز رجوع شود .شکنجه براى گرفتن اعتراف متّهم ، به «اقرار» رجوع شود .
از صفات حضرت بارى تعالى است : « ليوفيهم اجورهم و يزيدهم من فضله انه غفور شکور » . (فاطر : 30) ؛ يعنى حضرتش به کارهاى نيک بندگان ، بسيار سپاسگزار است . (مجمع البيان)
شِکوه از روزگار ، به « روزگار » رجوع شود .
سُئِل محمد بن على (ع) عن الصبر الجميل ، فقال : «شيء لا شکوى فيه » . ثم قال : « و ما فى الشکوى من الفرج ؟! فانما هو يحزن صديقک و يفرّح عدوک » . (بحار : 71 / 91)
از امام باقر (ع) معنى شکيبائى زيبا (صبر جميل) سؤال شد ، فرمود : آن که گله و شکايت به همراه نداشت باشد ، سپس فرمود : مگر شکوه و گلايه چه مشکلى را حلّ مى کند ، جز اين که دوستت را اندوهگين و دشمنت را شاد سازد ؟! (بحار : 71 / 92)
امير المؤمنين (ع) : شکيبائى آن است که مرد ، بار گرفتاريها را بدوش کشد و خشم خود را فرو خورد . (غرر الحکم)به « صبر » و « حلم » نيز رجوع شود .
از سخنان امير المؤمنين (ع) ، خطاب به شخصى که سخنى بيش از شايستگى خود به زبان آورده بود : « لقد طرت شکيرا و هدرت سقبا » ؛ پيش از اوان پرواز به پرواز در آمدى ، و در دوران کُرَّگى صداى شتران بزرگ سال برآوردى ! (نهج : حکمت 402)
راغب گفته حالتى است که از جهل به علت شيء عارض مى شود لذا گفته اند : شگفتى بر خدا روا نباشد که او علّام الغيوب است .
شگفت که به عربى عجب است در قرآن مکرر آده که بيشتر موارد آن مربوط به شگفت کفّار و مخالفان حق است از بعثت پيامبران يا شگفت آنها از وجود جهان پس از مرگ « او عجبتم ان جائکم ذکر من ربکم على رجل منکم لينذرکم » ؛ (آيا به شگفت آمديد از انى که بيان تکاليفى از جانب خداوندگارتان توسّط مردى از خودتان به شما فرود آمد) اين آيه دوبار و در قرآن از قول دو پيغمبر نوح و هود آيات 63 و 69 اعراف آمده است .از حضرت رسول (ص) آمده که فرمود : در شگفتم از کسانى که بردگان را به مال خويش مى خرند ولى آزادان را به احسان خود نمى خرند . (بحار : 74 / 404)
از ميرالمؤمنين (ع) روايت است که چون روح مؤمن به آسمان رود ملائکه به شگفت آيند و گويد : شگفتا ! چگونه او از سرائى که نيکان در آن تباه و فاسد گردند خود را نجات داد ؟! (غرر)از آن حضرت روايت شده : در شگفتم از بخيل که مى شتابد به سوى فقرى که خود از آن رگيزان است ، و از دست مى دهد آن بى نيازى را که به دنبال آن است ، در دنيا به زندگى درويشان مى زيد و در آخرت همچون توانگرى محاسبه مى شود . و در شگفتم از آن متکبرى که ديروز قطره آبى گنديده بود و فردا مردارى گنديده خواهد شد . و در شگفتم از آن کس که در وجود خدا شک مى کند در حالى که آفريدگان و آثار وجود او را بالعيان مشاهده مى کند . و در شگفتم از آن کس که مرگ را از ياد مى برد در حالى که مدام کسانى را که مى ميرند به چشم خود مى بيند . و در شگفتم از آن که خانه موقت را آباد مى کند ولى خانه هميشگى و جاويد را رها مى سازد و از آن غفلت مى ورزد . (ربيع الابرار : 3 / 112)
دية الشلل : ابوالحسن الرضا (ع) : « شلل اليدين کلتاهما الشلل کلّه : الف دينار » ، و شلل الرجلين الف دينار . (وسائل : 29 / 357)
و فى شلل الاصابع : عن ابى جعفر (ع) : « کلّما کان من شللٍ فهو على الثلث من دية الصحاح » . (وسائل : 29 / 345)از آن حضرت روايت شده که فرمود : خدا رحمت کند زنان شلوار پوش امّتم را . (مجمع البحرين)
از امير المؤمنين (ع) روايت شده که فرمود : در روزى که ابر و بارانى بود در خدمت رسول خدا (ص) در بقيع نشسته بودم ناگهان زنى که بر درازگوشى سوار بود و از کنار ما مى گذشت پاى دراز گوشش به سوراخى فرو رفت و زن از الاغ بزمين خورد ، پيغمبر (ص) روى خود را از آن زن بديگر سوى برگردانيد . اصحاب گفتند : يا رسول الله ، وى شلوار به تن دارد ، حضرت سه بار گفتند : « اللهم اغفر للمتسرولات » ؛ خداوندا زنان شلوارپوش را بيامر . سپس رو به حضّار نمود و فرمود : اى مردم ! شلوار پوشيدن را در ميان خود معمول داريد ، که شلوار از پوشنده ترين جامه هاى شما است ، و زنان خود را هنگام بيرون شدن از خدانه بدان مستور بداريد . (مستدرک الوسائل : 3 / 244 بنقل از مجموعه ورّام)اين حديث در متون حديثيه اهل سنت مانند کنزالعمال : 8 / 55 بنقل از بزّار و عقيلى و ديگر نيز آمده است . (حياة الصحابة : 3 / 202)
|
|
|