تَطَوُّع:

امام صادق (ع): «كان رسول الله (ص) يصلى من التطوع مثلَى الفريضة، و يصوم من التطوع مثلَى الفريضة». (بحار: 4 / 46)

تَطَوُّل:

تَطوِيق :

تَطويل:

تَطَهُّر:

قرآن كريم: (فيه رجال يحبون أنْ يتطهّروا و الله يحب المطّهرين) . (توبه:108)

امام صادق (ع): «لله في السرّاء نعمة التفضل و فى الضراء نعمة التطهّر» خداى را در خوشى و شادى (كه به بندگان مى رساند) نعمت مهر و لطف و تفضل است، و در محنت و بلا و گرفتارى (كه بر بندگان نازل مى فرمايد) نعمت پاكيزگى (آنها از آلودگى به گناهان) است. (بحار: 78 / 239)

تَطهير:

مرحوم طبرسى گفته: عامه مسلمانان بر اين عقيده اند كه اين آيه درباره خاندان پيغمبر اسلام فرود آمده است، اما اينكه آيا همه بستگان نزديك پيغمبر (ص) و همه كسانى كه واژه اهلبيت بر آنها صدق مى كند مراد است، يا بعضى از آنها را، و اگر مراد بعضى از آنهاست آن بعض ، كيانند؟ عكرمه (از مفسران عامه) گفته: مراد همسران پيغمبر است، كه اول آيه به آنها ارتباط دارد و خطاب به آنها است، ابو سعيد خدرى و انس بن مالك و واثلة بن اسقع و عايشه و ام سلمه گفته اند كه آيه مختص به رسول خدا و على و فاطمه و حسن و حسين ـ عليهم الصلاة و السلام ـ است. ابو حمزه ثمالى در تفسير خود ، آورده كه حديث كرد مرا شهر بن حوشب از أمّ سلمه كه گفت: روزى فاطمه(س) به نزد پدر آمد در حالى كه ظرفى محتوى حريره (نوعى غذا) با خود داشت، پيغمبر (ص) به وى فرمود: برو و همسر و دو پسرت را نيز به نزد ما بخوان . وى رفت و به اتفاق همسر و فرزندان به حضور حضرت ، شرفياب گشتند، آن غذا را با هم ميل نمودند، سپس رسول خدا گليمى خيبرى را كه در خانه داشت بر جمع آنها افكند و به خداوند توجه نمود و گفت: خداوندا ! اينان اهلبيت و عترت منند، پليدى از آنها به دور دار و آنها را به بهترين وجه پاكيزه و منزّه ساز. من (ام سلمه) گفتم: يا رسول الله من نيز با آنهايم؟ فرمود: «انت الى خير» راه تو ، به نيكى و سعادت است.

و نيز (ثعلبى) به سند خود از ابو سعيد خدرى از رسول خدا (ص) نقل مى كند كه فرمود: اين آيه درباره پنج نفر نازل شده: من و على و فاطمه و حسن و حسين.

ابوالجارود از امام باقر (ع) روايت كند كه فرمود: اين آيه درباره پيغمبر (ص) و على بن ابى طالب و فاطمه و حسن و حسين نازل گرديد و اين واقعه در خانه ام سلمه ، همسر پيغمبر (ص) اتفاق افتاد، زيرا حضرت رسول (ص) آن چهار تن را به آنجا دعوت نمود و چون حضور يافتند گليمى خيبرى بر آنها كشيد و خود نيز با آنها بزير آن گليم رفت و سپس گفت: خداوندا ! اينان همان اهلبيت منند كه مرا درباره آنها وعده دادى آنچه را كه وعده دادى، خداوندا ! پليدى از آنها به دور دار و آنان را پاك و پاكيزه ساز. چون سخن حضرت به پايان رسيد اين آيه نازل شد. ام سلمه عرض كرد: يا رسول الله من نيز در اين جمعم؟ فرمود: اى ام سلمه مژده باد تو را كه فرجامى نيكو خواهى داشت. ابو الجارود را وى حديث گويد: زيد بن على بن الحسين مى گفت: گروهى نادان بر اين گمانند كه مراد از اين آيه همسران پيغمبر (ص) است، در صورتى كه اگر اندكى توجه كنند مى دانند كه سخت در اشتباه بوده اند ; زيرا اگر مراد ، آنهامى بود بايستى گفته ميشد «ليذهب عنكنّ الرجس و يطهركنّ تطهيرا» همچنان كه آيات قبل و بعد كه درباره همسران پيغمبر است همه به ضمير مؤنث آورده شده است . (بحار:35/206)

تَطَيُّب:

تَطَيُّر:

تَطيين:

تَظافُر:

تَظاهُر:

تَظَلُّم:

بويژه اگر حقّ ضايع شده ـ هر چند بظاهر متعلق به شخص، ولى ـ از مرحله حق شخصى فراتر بوده، به عموم مردم تعلق داشته باشد، كه در اين صورت تظلم واجب خواهد بود، چه سكوت در اين مورد موجب گردد كه حق در پرده ابهام مانده صاحبان آن از حق خويش بى خبر بمانند و به تعبير فقهاء، اغراء به جهل گردند.

«اللهم إنّى استعديك على قريش و مَن اعانهم! فاِنّهم قطعوا رحمى و صغّروا عظيم منزلتى و اجمعوا على منازعتى امرا هو لى، ثم قالوا: الا إنّ فى الحق أن تاخذه و فى الحق ان تتركه» : بار خداوندا! من در مورد قريش و كسانى كه آنها را يارى مى كنند از تو مدد مى جويم و شكوه به نزد تو مى آورم، آنها پيوند خويشاوندى مرا بريدند و مقام و منزلت عظيم مرا كوچك شمردند و در غصب حق و مبارزه با من هماهنگ شدند و (به اين هم اكتفا ننمودند بلكه) گفتند: بعضى از حقوق را بايد گرفت و برخى را بايد رها نمود (و اين از حقوقى است كه بايد رها ساخت).

بياناتى به اين مضمون (تظلّم) از آن حضرت نقل گرديده كه در حد تواتر مى باشد، و بتكرار درباره حق خود، توسط قريش و صحابه رسول (ص) شكوه نموده است، از آن جمله:

و ديگر: «اللهم اخز قريشا فانها منعتنى حقى و غصبتنى امرى».

و ديگر هنگامى كه شنيد يكى فرياد ميزند: «انا مظلوم». فرمود: بيا تا با هم، هم ناله شويم كه من هميشه مظلوم بوده ام.

سپس ابن ابى الحديد مى گويد: همكيشان ما (معتزله) اين بخش از سخنان حضرت را اين چنين تفسير مى كنند كه حضرت با اين سخنان، فضيلت خود را بر ديگران در امر زمامدارى بيان مى دارد. ولى اماميه و زيديه اين سخنان را بر انحصار امامت به خود و بطلان ديگران حمل مى كنند، هر چند ظاهر عبارات آن حضرت همين معنى را مى رساند ولى پذيرفتن اين امر مستلزم تكفير يا تفسيق وجوه مهاجرين و انصار خواهد بود...

يحيى بن سعيد حنبلى معروف به ابن عالية كه از اهالى قطفتا، محله اى در سمت غربى بغداد، و از كسانى است كه در عدالت و وثاقت شهرتى بسزا دارد به من گفت: روزى در محضر فخر، اسماعيل بن على حنبلى، فقيه معروف ـ كه در بغداد پيشواى حنبليان است و در مسائل فقهيه و نيز در مسائل خلافيه، تسلط فوق العاده اى دارد و شخص خوش حضورى مى باشد و من، خود نيز محضر وى را درك كرده و سخنش را شنيده بودم و او در 610 از دنيا رفت ـ نشسته بودم ناگهان يكى از حنبليان وارد مجلس شد كه وى به تازگى از كوفه بازگشته بود زيرا از يكى از اهالى كوفه طلبى داشته و به منظور دريافت طلب خود به آنجا سفر كرده بوده، ضمناً معلوم شد كه وى در اوقاتى كه در كوفه بوده مصادف شده با هيجدهم ذيحجه كه روز عيد غدير و روز زيارت مخصوص امير المؤمنين (ع) است و هر ساله در مثل چنين روزى، جمع كثيرى در آن بقعه، فراهم مى گردند كه از حد حصر خارج است. شيخ چون وى را ديد شروع كرد شرح سفر را از او پرسيدن، پرسيد: هان، چه كردى؟ طلبت وصول شد؟ آيا چيزى از آن باقى ماند؟ شيخ مى پرسيد و او پاسخ مى داد، چون سؤالات شيخ پايان يافت خود آن مرد ابتداءً گفت: جناب آقا اگر بودى در روز زيارتى غدير و مى ديدى كنار قبر على بن ابى طالب چه فجايع و فضايحى رخ
مى دهد و چه سخنان زشتى بر زبانها آورده مى شود و چگونه علنى و آشكارا و بى پرده و خالى از تقيه، صحابه رسول خدا (ص) را سبّ و لعن مى كنند! شيخ گفت: آنها چه گناهى دارند؟! به خدا سوگند كه هيچ كس جز صاحب همين قبر، آنها را بر اين كار و اين گفتار، گستاخ ننموده، و كس ديگرى جز صاحب اين قبر، اين در را به روى آنها نگشوده است . آن شخص گفت: مگر صاحب اين قبر كيست؟ شيخ گفت: على بن ابى طالب. وى گفت: اى سرورم ! او بوده كه اين روش براى آنها اتخاذ نموده و آنها را بر اين راه هدايت كرده؟! گفت: آرى به خدا سوگند. آن شخص گفت: اى سرورم اگر او بر حق بوده (و در عين حال چنين نظرى درباره آن اشخاص داشته) پس چرا ما از فلان و فلان پيروى مى كنيم؟! و اگر او بر باطل بوده پس چگونه ما او را به پيشوائى بپذيريم؟! يا بايستى از او بيزارى بجوئيم يا از آن دو نفر. ابن عاليه (ناقل داستان) گفت: شيخ پاسخ ناگفته با شتاب نعلين خويش را بپا كرد و از نزد ما برخاست و به اندرون شد، سپس ابن عاليه ادامه داد و گفت: خدا لعنت كند شيخ را اگر پاسخ را مى دانست و به ما نگفت و به اندرون خانه خويش پنهان شد، به هر حال، ما از آنجا برخاسته و به كار خود شديم. (شرح نهج ابن ابى الحديد:9/307)

تَظليل:

تَظنِّى :

تَعادُل:

تَعادِى:

رسول الله (ص): «ان اوثق عرى الايمان الحب فى الله و البغض فى الله و توالى ولىّ الله و تعادى عدوّ الله» . (بحار: 27 / 56)

تَعارُض:

تعارض در اصطلاح اصول فقه عبارت است از تنافى مدلول دو دليل، آنچنان كه به هيچ وجه امكان سازوارى و توافق ميان آن دو نباشد.

تَعارُف:

رسول الله (ص): «... و كانّى انظر الى اهل الجنة يتنعمون فى الجنة و يتعارفون، على الارائك متكئون». (بحار: 70 / 159)

در كتاب «احياء العلوم» غزالى آمده كه رسول خدا (ص) چون كسى بر او وارد مى شد، تشك زير پاى خود را به وى مى داد، و اگر او قبول نمى كرد با تعارف به وى اصرار مى نمود تا بپذيرد. (سنن النبى)

تَعاسُر:

تَعاشُر:

قال الباقر (ع): «صلاح شأن الناس التعايش و التعاشر ملء مكيال، ثلثاه فطنة و ثلث تغافل» . (بحار: 74 / 167)

تَعاضُد :

تَعاطُف:

امام صادق (ع): «... و انّ بعد ائتلاف قلوب الفجار اذا التقوا ـ و ان اظهروا التودد بالسنتهم ـ كبعد البهائم من التعاطف و ان طال اعتلافها على مزود واحد». (بحار:6/149)

تَعاطِى:

تَعاقُب :

تَعال:

تَعالِى:

تَعامُل:

تَعامِى:

تَعانُد:

تَعاوُن:

امام صادق (ع): «المسلم اخو المسلم، لا يظلمه و لا يخذله و لا يخونه، و يحق على المسلمين الاجتهاد فى التواصل، و التعاون على التعاطف و المواساة لأهل الحاجة...» . (بحار: 74 / 256)

تَعاهُد:

تَعايُش:

تَعَب:

تَعبِئَة:

امير المؤمنين (ع) ـ در دستور العمل به فرمانده سپاه خود، زياد بن نضر ـ : «و لا تسيرن الكتائب من لدن الصباح الى المساء الاّ على تعبئة». (بحار: 32 / 409)

تَعَبُّد:

تَعَبُّدى:

تَعبير خواب:

در اين باره كتابها به نگارش درآمده كه قديمى ترين آنها را كتاب «تعبير الرؤيا» اثر ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى مى توان نام برد، چنانكه ابن سينا نيز كتابى به اين نام دارد، و نيز كتابى به همين نام به ابن سيرين منسوب است. (الذريعة)

نقل شده كه مردى به نزد رسول خدا(ص) آمد و عرض كرد: به خواب ديدم كه سرم بريده شد و گوئى به آن مى نگريستم. پيغمبر (ص) بخنديد و فرمود: با كدام چشم به سرت نگاه مى كردى؟! به هر حال پس از چند روز از اين خواب، پيغمبر دار دنيا را وداع نمود. معبرين، سر او را به پيغمبرش، و نگاه به سر را پيروى از سنت پيغمبرش تعبير نمودند.

گويند: امام سجاد (ع) بخواب ديد كه بر سينه اش نوشته است (قل هو الله احد). سعيد بن مسيّب (فقيه مشهور مدينه) چون شنيد گفت: پاره تن پيغمبر (امام سجاد) مرگش نزديك شده است.

به «خواب ديدن» نيز رجوع شود.

تَعبِيَة:

تَعَجُّب:

تَعجيز:

تَعجيل:

تَعَدُّد:

تَعَدِّى:

امير المؤمنين (ع): «إنّ البهائم همّها بطونها، و إنّ السّباع همّها التعدى و الظلم، و إنّ النساء همّهنّ زينة الدنيا و الفساد فيها، و إنّ المؤمنين مشفقون مستكينون خائفون» . (بحار: 77 / 408)

تَعدِيل:

تَعدِيَة:

تَعَذُّر :

تَعذِيب:

تَعذِير :

اميرالمؤمنين (ع) : «اخشوا اللّه خشيةً ليست بسمعة ولا تعذير» . (بحار:78/1 از غارات ثقفى)

فقالت : «اليكم عنّى فلا عذر بعد تعذيركم ولا امر بعد تقصركم» . (بحار:43/159 )

تَعَرُّب:

مرحوم طريحى گفته: تعرب حرام ، عبارت است از پيوستن به بلاد كفر پس از هجرت از آنجا به بلاد اسلام. (مجمع البحرين)

تَعَرُّض:

تَعَرُّف:

تَعرِفَة:

تَعريب:

تَعريج:

تَعريد:

تَعريس: