داشته باشد كه اهل محشر را منوّر سازد...و منادى ندا كند اى بندگان خدا اين دانشمندى است از شاگردان يكى از خاندان محمد(ص)، هر كسى كه در دنيا ، پرتو دانش او از جهل و نادانى نجات يافته است اكنون به بركت اين نور از تاريكى عرصات نجات و به خلد برين راه يابد ، و اين را بدانيد كه هر آن فقيه كه يكى از ايتام و بى كسان ما را به فرا دادن علم و رفع نيازهايش دريابد هزار بار بر شياطين گرانتر آيد از آن پارسا كه تلاش او تنها در نجات خويش باشد... (بحار: 2 / 5)

امام صادق (ع) فرمود: كسى كه براى خدا علم فرا گيرد و براى خدا عمل كند و براى خدا به ديگران تعليم دهد چنين كسى را در ملكوت آسمان عظيم (بزرگ) خوانند و گفته شود: اين كسى است كه براى خدا علم فرا گرفته و براى خدا تعليم داده است. (بحار: 2 / 29)

به «آموزش» و به «علم» و به «معلم» و به «آموزگار» نيز رجوع شود.

تَعليميّة:

شهرستانى نوشته است كه اين فرقه از باطنيه و اسماعيليه را در خراسان به عنوان تعليميه ملقب ساخته اند (الملل و النحل:1/192) ، از آن رو كه خداشناسى را به وسيله خود و انديشه ممكن نمى دانستند و تنها به هدايت و اصل تعليم پذيرى از امام معصوم ، مستند مى كردند (جهانگشاى جوينى: 3 / 196). گويا منشاء اين طرز تفكر در اسماعيليه و باطنيه از هنگام ظهور حسن صباح (428 ـ 518 ق) و پس از تأسيس دعوت جديد او شكل گرفته، و اساس ساختمان آموزش حسن صباح و پيروان وى در مورد مسائل دينى را تشكيل مى دهد. وى معتقد بود كه خداشناسى به عقل و نظر نيست، بلكه به تعليم امام است ; زيرا كه بيشتر مردم جهان را عاقلان تشكيل مى دهند و هر يك از آنها را در دين و مسائل آن نظرى و عقيده اى خاص است و اگر در خداشناسى نظر عقل و خرد كافى بودى، اهل هيچ مذهب و عقيده اى را بر غير خود اعتراض نبودى و همگنان متساوى بودند، چه آنكه هر كسى به نظر خود و با تصويب خرد خويش متديّن شمرده مى شود. اما اينكه مى بينيم راه اعتراض و انكار عقائد ديگران و ردّ و اثبات آنها باز است و بعضى را به تقليد از ديگرى احتياج است، نشان مى دهد كه خداشناسى تنها به وسيله امام معصوم امكان پذير است و اين همان مذهب تعليم است كه معتقدين آن مى گويند امام بايد كه در هر دور مردم را به تعليم خود متعلّم و متديّن گرداند . (الملل و النحل: 1 / 195 ـ 196، جهانگشاى جوينى: 3 / 196)

عقائد ديگر تعليميه عبارتند از: وجوب تقليد در عقائد اصولى مانند وجود صانع، توحيد، نبوت، عدل و غير آن (بحار:66/133)

و در هر عصر و دوره اى بايد امامى معصوم و غير جايز الخطايى باشد كه گرفتار لغزش نگردد و علومى را كه به وى سپرده اند به ديگران برساند (خاندان نوبختى: 252).

تعلية:

تَعَمُّد:

تَعَمُّق:

تَعَمُّم:

تعميد:

تَعمير:

قرآن كريم: (او لم نُعَمِّركم ما يتذكّر فيه من تذكّر و جائكم النذير)(فاطر: 37). (يودّ احدهم لو يعمّر الف سنة و ما هو بمزحزحه من العذاب ان يعمّر)(بقره:96)

تعمير ، كه معمولاً به معنى اصلاح و درست كردن استعمال مى شود در اصل به معنى طول عمر دادن است، و براى اصلاح در زبان عرب، ترميم و مرمّت به كار مى برند.

تَعميم:

تَعمِيَة:

تَعَنُّت:

تَعَنِّى :

تَعنيف:

تَعويد :

«عوّد نفسك السماح و تخيّر لها من كلّ خلق احسنه فانّ الخير عادة» : خود را به گذشت و بزرگوارى عادت ده ، و براى خود بهترين خوى را بگزين ، كه نيكى به عادت بستگى دارد . (بحار:77/215)

تعويذ:

چنين چيزى را رقيه نيز گويند.

از امام صادق (ع) نقل است كه فرمود: دعاهائى كه جهت چشم زخم و تب و دندان درد و دفع حشرات سامّه به كار برده مى شوند اگر صاحب دعا ، معنى دعاى خود را بداند و چيزى (از قبيل طلسمات مجهوله) كه معنى آن را نداند در دعا و تعويذ خويش به كار نگيرد اشكالى ندارد.

محمد بن مسلم گويد: از امام باقر (ع) پرسيدم آيا جايز است كسى را به يكى از اين رقيه ها تعويذ نمود؟ فرمود: نه، مگر اينكه از قرآن باشد، كه اميرالمؤمنين (ع) مى فرمود: بسيار از اين رقيه ها و مهره ها ، نوعى شرك به خداست.

تعويض:

تعويل:

تَعَهُّد:

قال الجوهرى: التعهد ، التحفظ بالشىء و تجديد العهد به.

تَعَيُّب:

تَعَيُّن:

علامه گويد: «اقول التعيّن إنْ كان مستنداً الى ماهية المتعيّن لزم انحصار نوعه فى شخصه اذ مقتضى ذلك وجود ذلك التعين فى صورة وجود الماهيّة فإنْ وجدت الماهيّة وجد ذلك المعيّن». (شرح حكمة العين : 49)

مابه الامتياز ، گاه عين ذات است مانند تعيّن واجب الوجود كه ذاتاً ممتاز از ممكنات است و مانند تعيّنات ماهيات امكانيه و مفهومات عقليه در ذهن كه تعيّن آنها نيز عين ذوات آنهاست ، وگاه زائد بر ذات است مانند ما به الامتياز كاتب از امّى به كتابت، كه كتابت امر زائد بر ذات است و وجودى است ، و گاه مابه الامتياز ، امر عدمى است يعنى به واسطه عدم حصول امرى است مانند امتياز امّى از كاتب به غير او به واسطه عدم كتابت ، و گاه مركب از دو امر وجودى و عدمى است ، و نوع واحد ممكن است متعيّن به تمام اقسام تعينات باشد; مثلا انسان بذاته ممتاز است از فرس و به واسطه صفت وجودى در فردى از افرادش ممتاز است از آن فرد كه متصف به صفت ديگر است ; مانند «زيد رحيم» كه ممتاز است از «زيد قهار» و «زيد عالم» از «زيد جاهل» كه امتياز در صفات عدمى است و امتياز كاتب غير خياط ، از كاتب
خياط و غيره و تعينات زائده همه از لوازم وجوداتند. (اسفار:1/113 ـ 114)

تَعيين:

تَغابُن:

تَغابُن:

تَغافُل:

اميرالمؤمنين (ع) فرمود: از جمله شريفترين كارهاى شخص بزرگ آن است كه از آنچه مى داند تغافل ورزد. و در حديث ديگر فرمود: نيمى از (روش زندگى) شخص خردمند تحمل بار محنت است و نيم ديگرش چشم پوشى و ناديده گرفتن مسائل (زندگى). (غرر)

تَغالُب:

تَغذِيَة:

تَغَرُّب:

تَغَرُّد:

تَغريب:

تَغرير:

تَغَزُّل:

تَغسيل:

تَغَشّى:

تَغَطرُس:

تَغطِيَة:

تَغلِب:

تَغَلغُل:

تَغليب:

تَغليس:

تَغليظ:

تَغَمُّد:

تَغميد :

تَغمير :

تَغميس :

تَغميض:

تَغَنِّى:

تَغَوُّط:

تَغَيُّب :

تَغَيُّر:

تَغَيُّظ:

تَغيير:

تَف:

تُف:

ابراهيم بن عباس گويد: هيچگاه حضرت رضا (ع) را نديدم تف كند و آب دهان خويش را بيرون بيندازد.

تُفّاح:

تَفاحُش:

تَفاخُر:

تَفادى:

تَفاضُل:

تَفاقُم:

تَفانى:

تَفاوت:

از حضرت رسول (ص) آمده كه فرمود: تا گاهى كه مردم متفاوت باشند (و بزرگتران خيرخواهانه كوچك تران را امر و نهى كنند و كم سالان ، ادب و تسليم را رعايت نمايند). آنان به خير و خوشى زندگى كنند، و روزگارى كه يكسان و يكنواخت شوند همان روز، گاه تباهى و نابودى آنها باشد.

تَفَأُّل:

تَفتازانى:

تَفَتُّح :

تَفَتُّق:

تفتيش:

تَفتين:

تَفَث:

تَفَجُّر :

تَفَجُّع:

تَفجير :

تَفَحُّش :

تَفَحُّص:

تَفخيذ:

تَفخيم:

تَفَرُّج:

تَفَرُّد:

تَفَرُّس :

تفرشى:

تَفَرُّغ:

تَفَرُّق:

تَفَرقُع:

تَفرِقَة:

تَفرِيج:

تَفرِيج:

تفريح:

در حكمت نامه آل داود آمده است: خردمند را سزد كه از صرف وقت در چهار مورد ـ جز برنامه اصلى شغلى كه هر كسى بيشتر اوقات خويش را در آن صرف مى كند ـ غفلت نورزد و آن چهار را در برنامه اصلى زندگى خويش بگنجاند: ساعتى (بخشى از شب و روز) را به راز و نياز با خداوندگار خويش اختصاص دهد; در ساعت دوم خويشتن را حسابرسى كند كه تا چه حدّى به وظائف خود عمل نموده; ساعت سوم را در كنار دوستان صميمى خود بگذراند،
دوستانى كه صادقانه وى را به عيوبش آگاه مى سازند; ساعت چهارم را به غذاى روح اختصاص دهد، و در اين ساعت به لذتهاى حلال و مشروع و ستوده و زيبا بپردازد، كه اين بخش، وى را در بخشهاى ديگر يارى مى دهد و نشاطى نوين به دل مى بخشد.

در روايت ديگر از آن حضرت آمده است كه: روان آدمى ملول مى گردد و دل ، فرسوده مى شود ; پس در آن هنگام به حكمتهاى نوين و شادى آفرين و سرگرم كننده روى آوريد.

عمرو بن حريث گويد: روزى عزم شرفيابى حضور امام صادق (ع) را نمودم، آن حضرت را در خانه برادرش ـ كه ظاهراً بيرون شهر مدينه بوده ـ يافتم . از او پرسيدم به چه منظور به اينجا آمده ايد؟ فرمود: جهت تفريح. آنگاه عقايد خود را به محضرش عرضه داشتم... (بحار: 69 / 5)

تَفريط:

تَفريع:

تَفريغ: