تُقى:

تقىّ:

تقى حلبى:

تَقِيَّة:

قرآن در اين باره مى فرمايد: (لا يتّخذ المؤمنون الكافرين اولياء من دون المؤمنين و من يفعل ذلك فليس من الله فى شىء الاّ ان تتّقوا منهم تقيةً و يحذّركم الله نفسه و الى الله المصير); اهل ايمان را نشايد كه مؤمنان را واگذارند و كافران را به دوستى گزينند و هر كه چنين كند رابطه اش با خدا گسيخته است جز اينكه بخواهد از اين رهگذر ، شرّ آنها را از خود دفع سازد . (آل عمران: 28)

مرحوم طبرسى ذيل آيه: (و اذا رأيت الذين يخوضون فى آياتنا فاعرض عنهم...فلا تقعد بعد الذكرى مع القوم الظالمين)(انعام:68) ، نوشته است كه جبائى (از مفسرين اهل سنت) گفته: «اين آيه دلالت دارد بر بطلان قول شيعه كه تقيه را بر پيغمبر و امام جايز مى دانند». سپس مرحوم طبرسى در پاسخ مى گويد: «شيعه در موردى تقيه را بر امام جايز مى داند كه آن حكم، قبلاً بيان شده باشد و حجت بر مكلف تمام باشد، و اما اگر تنها راه دسترسى مكلف به حكم همين مورد باشد، امام را نرسد كه در آن مورد تقيه كند». (مجمع البيان:3 ـ 4/490)

اعتقاد نافى التقية انها واجبة، من تركها كان بمنزلة من ترك الصلاة. وقيل للصادق(ع): يا ابن رسول الله! انا نرى فى المسجد من يعلن بسبّ اعدائكم و يسميهم. فقال: «ما له لعنة الله، يعرّض بنا. و قال تعالى: (و لا تسبوا الذين يدعون من دون الله فيسبّوا الله عدوا بغير علم)(انعام: 108) و قال الصادق (ع) فى تفسير هذه الآية: «فلا تسبّوهم فانهم يسبّوا عليكم...» .

و سئل (ع) عن قوله تعالى: (ان اكرمكم عند الله اتقيكم) (الحجرات: 13). فقال: «اعملكم بالتقية. و قد اطلق الله تبارك و تعالى اظهار موالاة الكافرين حال التقية». و قال عزوجل: (لا يتخذ المؤمنون الكافرين اولياء من دون المؤمنين و من يفعل ذلك فليس من الله فى شىء الاّ ان تتقوا منهم تقية). (آل عمران: 28)

و قال (ع): «خالطوا الناس بالبرّانيّة و خالفوهم بالجوّانيّة، مادامت الامرة صبيانيّة». و قال (ع): «ان الرياء مع المؤمن شرك و مع المنافق فى داره عبادة». و قال(ع): «من صلى معهم فى الصف الاول فكانما صلى مع رسول الله (ص) فى الصفّ الاول». و قال (ع): «عودوا مرضاهم و اشهدوا جنائزهم و صلّوا فى مساجدهم». و قال (ع): «كونوا لنا زينا و لا تكونوا علينا شينا». و قال (ع): «رحم الله امرءاً احبّنا الى الناس و لم يبغضنا اليهم ...» . (الاعتقادات: 82)

امام صادق (ع) فرمود: «تقيه هيچ كس به تقيه اصحاب كهف نرسد ; زيرا آنان در مراسم اعياد رسمى (حكومت وقت) شركت مى نمودند و (حتى) زنار مى بستند ـ و در عين حال بر دين خويش استوار بودند ـ از اين رو خداوند اجر آنها را مضاعف ساخت».

امام صادق (ع) فرمود: «از ما نيست كسى كه تقيه را در حضور دوستان مطمئن عادت خويش نسازد كه در حضور دشمنان خوى او گردد».

امام صادق (ع) فرمود: «به كار بستن تقيه در دار التقيه (سرزمينى كه خطر دشمن محسوس باشد) واجب است و اگر كسى سوگند ياد كند كه تقيه نكند ، تخلف از چنين سوگند ، گناه نبوده و كفاره ندارد، باشد كه بدين وسيله ظلمى را از خود دفع سازد».

ابن مسكان گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: «من تصور مى كنم چون در حضور تو، كسى در باره اميرالمؤمنين (ع) جسارتى كند اگر بتوانى بينيش را به دندان مى كنى». عرض كردم: آرى به خدا سوگند فدايت گردم، من خود چنينم و افراد خانواده ام نيز اين چنينند. فرمود: «اين كار مكن كه به خدا سوگند بسا شده كه به گوش خودم شنيده ام كسى على (ع) را سبّ مى كند و ميان من و او يك ستون (مسجد) بيش نيست، خود را پنهان مى كنم كه مرا نبيند، و چون از نماز فارغ شدم از كنارش مى گذرم و بر او سلام مى كنم و به وى دست مى دهم».

ابو عمرو كنانى گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: «اى ابا عمرو ! اگر من تو را حديثى گويم يا فتوائى دهم و پس از مدتى همان حديث يا مسئله را از من بپرسى و من بر خلاف پاسخ قبل ، تو را پاسخ دهم كداميك از دو گفته مرا مى پذيرى؟» گفتم: پاسخ اخيرتان را حجت دانم. فرمود: «اى ابا عمرو ! درست گفتى، خدا نخواسته جز به پنهانى به دينش عمل شود، و چون شما (اصحاب) بدين روش عمل كنيد به سود ما و شما خواهد بود».

از امام صادق (ع) نقل است كه فرمود: «روزى در حيره به خانه خليفه عباسى ابو العباس سفاح رفتم; وى به من گفت: چه ميفرمائيد درباره روزه امروز؟ من گفتم: چنين مسئله اى به رهبر مسلمين مربوط است، اگر شما روزه بودى ما روزه ايم و اگر افطار كنى ما نيز افطار كنيم. خليفه دستور داد سفره بگستردند، او خورد و من نيز با او خوردم در صورتى كه به خدا سوگند مى دانستم ماه رمضان است. آرى اگر يك روز روزه خود را افطار كنم و سپس آن را قضا كنم به از آن دانم كه گردنم زده شود و ـ در نتيجه فقد امام ـ پرستش خدا تعطيل گردد».

«فقه تقيّه»

اما بخش اول: گفته شده كه تقيه به احكام خمسه منقسم مى گردد:

مستحب است در موردى كه تقيه بدين منظور صورت گيرد كه خود را از معرض خطر دور دارى، بدين معنى كه ترك تقيه موجب شود كه تدريجا زيانى از ناحيه طرف مقابل به تو متوجه گردد.

مكروه است در صورتى كه ترك تقيه و تحمل ضرر در نظر شرع اولى باشد از پرهيز از آن، چنانكه برخى در مورد اظهار كلمه كفر ، همين قول را اختيار كرده اند، چه تحمل ضرر در اين صورت موجب اعلاء كلمه حق مى گردد.

اين بود نظر بعضى بزرگان در اين باره، هر چند مواردى از آن محل تأمل است.

و اما تقيه مستحب، ظاهراً بايستى در خصوص مواردى كه نصّ خاصّى آمده باشد اكتفا نمود، چنانكه در مورد معاشرت با اهل سنت و عيادت بيمارانشان و تشييع جنازه مردگانشان و نماز در مساجدشان دستوراتى بخصوص آمده است، اما بيش از اين كه هر كارى كه موجب خوشامد آنها باشد مرتكب شويم خير، و همچنين در مورد تقيه حرام و مباح و مكروه، زيرا اين احكام برخلاف عمومات تقيه است و به دليل خاصّ نياز دارد.

و اما بخش سوم: (حكم اعاده و قضاء)، اگر شارع در مورد واجب موسّعى اجازه دهد كه به صورت تقيه انجام شود، خواه به نحو خاصّ، چنانكه بفرمايد: مجازيد نماز را در حال تقيه با دست بر سينه ادا كنيد، يا به نحو عموم، چنانكه بفرمايد : هر نمازى يا هر عبادتى را مى توانيد از روى تقيه بر خلاف وظيفه اوليه انجام دهيد، در فرض مسئله اگر قبل از پايان وقت، تقيه برطرف گردد، بى شبهه چنين عبادتى صحيح است و عملى كه انجام شده مسقط تكليف است، چه اينكه در جاى خود ثابت شده كه امر به كلى همچنان كه به اتيان فرد اختيارى متعلق امر ساقط مى شود به فرد اضطراريش نيز ـ اگر شرائط اضطرار فراهم باشد ـ ساقط مى گردد. و چنانكه امرى كه به نماز تعلق گرفته با نمازى كه با طهارت آبى خوانده شود ساقط مى شود همچنان با نمازى كه با طهارت خاكى صورت گيرد نيز ساقط مى شود.

حقّ مطلب آنكه در اين مورد بايستى به ادلّه اجزاء و شروط متروكه بر اثر تقيه نگريست، بايد ديد آيا جزئيت آن جزء يا شرطيت آن شرط ، به نحو مطلق اعتبار شده، يا مشروط به تمكن است، اگر از قسم اول باشد ، بايد بگوئيم: مقتضاى امر به تقيه سقوط امر به واجب است، از باب مثال: مجبور شود كه با نبيذ وضو بسازد، چه نماز بدون طهارت يا با طهارت باطله نماز نيست.

تقييد :

تَك:

تَكاپُوى:

تَكاتُب:

تَكاثُر:

تَكاثُر:

تَكاذُب:

تَكافُؤ:

تَكالُب:

تَكاليف:

تَكانه:

تَكاوَر:

تَكَأكُؤ:

تَكَبُّر:

امام صادق (ع) فرمود: «هيچ كس تكبر و تجبّر نكند جز اينكه در خود كمبودى احساس نمايد».

عبدالاعلى گويد: از امام صادق (ع) پرسيدم تكبر چيست؟ فرمود: «بالاترين مرحله تكبر آن است كه حق و اهل حق را كوچك شمارى و به ديده حقارت در آنها بنگرى».

امام صادق (ع) فرمود: «پيغمبر (ص) از جائى مى گذشت ، ديد جمعى گرد آمده چيزى را تماشا مى كنند، فرمود: براى چه اينجا گرد آمده ايد؟ گفتند: اين مجنونى (جن زده اى) است كه حالت صرع ، به وى دست داده، او را تماشا مى كنيم. فرمود: اين مجنون نيست، اين مبتلى است، مى خواهيد مجنون واقعى را به شما معرفى كنم؟ گفتند: آرى يا رسول الله. فرمود: مجنون واقعى كسى است كه هنگام راه رفتن متكبرانه راه مى رود و به دو شانه خويش مى نگرد و پهلوها و شانه هايش را در راه رفتن تكان مى دهد و همين كس (با اين صفت پست) توقع دارد به بهشت رود در صورتى كه وى خدا را معصيت مى كند، مردمان از شرش ايمن نيستند و به خيرش اميد ندارند، او ديوانه است ولى چنين كسى كه شما پيرامونش گرد آمده ايد بيمار و مبتلى است». شخصى به امام حسن مجتبى (ع) گفت: در شما تكبر
وجود دارد. حضرت فرمود: «ابداً چنين نيست، تكبر خاص خداوند است، آنكه در من است عزت (و وقار) است». سپس اين آيه تلاوت نمود: (و لله العزة و لرسوله و للمؤمنين). (بحار:73/233 و 24/325)

تكبير:

مردى در حضور امام صادق (ع) نشسته بود گفت: «الله اكبر» فرمود: «خدا از چه چيزى بزرگتر است؟» وى گفت: از هر چيزى. فرمود: «پس تو براى بزرگى خدا حدى معين كردى! (زيرا بزرگى هر چيزى را حدّى است و چون خدا را از چيزها بزرگتر دانى همين بس كه خداوند مقدارى از چيزها بزرگتر باشد در صورتى كه بزرگى خدا را حدى نباشد) عرض كرد: پس چه بگويم؟ فرمود: «بگو: الله اكبر مِن أنْ يوصف» (خدا بزرگتر از آن است كه به وصف آيد). (بحار:84/366)

تَكبيرات افتتاح:

تَكبيرات عيد:

تَكبيرة الاحرام:

تَكَتُّف:

تَكتَم:

تَكثير:

تَكحيل:

تَكَدُّح:

تَكَدُّر:

تَكَدُّس:

تَكَدِّى :

تَكذيب:

امام باقر (ع) فرمود: «بيش از همه آن كس خدا و رسولش را تكذيب نموده كه ما اهلبيت را به دروغ متهم سازد، چه ما جز از خدا و رسولش حديثى نگوئيم. چون ما را تكذيب كند در حقيقت خدا و پيغمبرش را تكذيب نموده است». (بحار: 2 / 191)

تَكرار:

تكرار بعضى آيات قرآن كريم در يك سوره: مرحوم طبرسى در تفسير سوره «الرحمن» گفته: اين كه آيه (فباىّ آلاء ربّكما تكذبان) در اين سوره يا آيه (ويل يومئذ للمكذبين) در سوره مرسلات تكرار شده ، بدين جهت است كه خداوند پس از بيان يكى از نعمتهاى خود كه به مخلوقين ارزانى داشته آنان را به تذكر و اعتراف به آن نعمتها مى خواند و آنها را به انكار آن نعمتها توبيخ مى كند و به لحاظ اهميت اين امر ، در اين باره با تكرار اين تذكر و اعتراف گيرى تأكيد مى كند، چنانكه يكى به ديگرى گويد: مگر من به تو نيكى نكردم كه تو را از بند رها ساختم؟ مگر به تو نيكى نكردم كه خانه اى بتو تمليك نمودم؟ مگر بتو نيكى نكردم كه فلان مال در اختيارت نهادم؟ كه تكرار در اين موارد در هر زبان مستحسن و نيكو است مخصوصاً در زبان عرب. سپس مرحوم طبرسى دو قصيده از دو شاعر معروف عرب كه يك جمله در چند بيت آن قصيده تكرار شده به شاهد مى آورد.

تِكرار:

تَكَرُّر :

تكروى:

تكريت:

از امام صادق (ع) روايت شده كه عيسى بن مريم (ع) ، حديثى بر قومش ايراد نمود كه آنها نپذيرفتند و در تكريت عليه او به جنگ برخاستند و عيسى بر آنها پيروز گشت و آنها را به قتل رساند ; چنانكه خداوند مى فرمايد: (فآمنت طائفة من بنى اسرائيل...فاصبحوا ظاهرين). (بحار:14/279)

تَكريم:

تَكَسُّب:

تَكَسُّر :

تَكَشُّف:

تَكَفُّل:

به «يتيم» و به «كفالت» و به «خانواده» نيز رجوع شود.

تَكفير:

تَكفيل :

تَكفين: